فروش تعهدی سهام چیست؟

بازار دو طرفه یا معاملات دو طرفه به بازاری گفته می شود که در آن از کاهش قیمت سهم نیز می توان سود کسب کرد و حتی بدون مالکیت سهام می توان آنرا فروخت. اکثر بازار های بورس جهانی معاملات دو طرفه را برای کاربران خود فعال کرده اند.

فروش تعهدی سهام چیست؟

در بورس ایران برخلاف تلاش‌های انجام شده جهت بالا بردن کیفیت و کارایی در مقایسه با بورس‌های جهانی، همواره خلا برخی فروش تعهدی سهام چیست؟ از ابزارها وجود داشته است. یکی از آن موارد این‌است که برخلاف سایر کشورها، در بازار سهام ایران فقط از رشد قیمت سهام می توان سود کرد. به این‌صورت که پیش‌بینی می‌شود سهمی ارزنده تر از قیمت فعلی خواهد شد یا به عبارتی قیمت سهمی در آینده افزایش خواهد یافت. در نتیجه با خرید و افزایش قیمت سهم کسب سود می‌شود. اما در بورس بسیاری از کشورهای جهان، به ویژه بورس‌های پیشرفته، ابزاری تحت عنوان فروش استقراضی وجود دارد که از نزول قیمت سهم هم می توان سود به دست آورد.

دستورالعمل فروش تعهدی در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس، در مرداد ۹۸ توسط هیأت مدیره سازمان بورس اوراق بهادار ابلاغ شد. جهت آشنایی با این ابزار به شرح موارد زیر می پردازیم:

۱-فروش استقراضی (Short Selling) چیست؟

در بورس‌های جهانی، از یک ابزار یا روش سرمایه‌گذاری تحت عنوان فروش استقراضی استفاده می کنند تا بتوانند از نزول قیمت سهام نیز کسب سود کنند. به این‌صورت که فردی پیش‌بینی می‌کند قیمت سهام شرکتی بیش از اندازه رشد کرده و در آینده احتمالا نزولی خواهد شد. در این حالت سرمایه‌گذار می‌تواند سهام را از مالک آن قرض کند و پس از سپری شدن یک بازه زمانی همان تعداد سهم را به مالک پرداخت کند. که در این‌صورت متقاضی از مابه‌التفاوت فروش سهم در قیمت بالاتر و خرید آن در ارقام پایین سود می‌کند.

مراحل کلی فروش تعهدی یا استقراضی در بازار بورس:

قرض گرفتن سهم از مالک آن

فروش سهم در قیمت‌های جاری بازار توسط متقاضی به وکالت از مالک (و به نام مالک)

منتظر ماندن متقاضی برای کاهش قیمت سهم

خرید آن سهم از بازار توسط متقاضی به وکالت از مالک (و به نام مالک)

بازگرداندن سهم به مالک آن

شناسایی سود معامله توسط متقاضی از مابه‌التفاوت این خرید و فروش

فرمول محاسبه‌ی سود متقاضی در فروش تعهدی:

(A – B) × N = سود معامله

A = قیمت خرید
B = قیمت فروش
N = تعداد سهام

مثال: فرض کنید قیمت سهم سیمان ۵۰۰ تومان است؛ طبق تحلیل، پیش‌بینی می‌کنیم قیمت سهم سیمان کاهش خواهد یافت:

۱۰۰۰۰ سهم سیمان را از یکی از سهامداران قرض می‌کنیم.

۱۰۰۰۰ سهم سیمان را با قیمت فعلی (۵۰۰ تومان) می‌فروشیم.

منتظر می‌مانیم تا قیمت سهم سیمان مثلاً پس از ۱۰ روز با ۱۰۰ تومان کاهش، به ۴۰۰ تومان برسد.

۱۰۰۰۰ سهم سیمان را با قیمت ۴۰۰ تومان از بازار خریداری می‌کنیم.

۱۰۰۰۰ سهم سیمان را به صاحب آن (قرض دهنده) برمی‌گردانیم و مابه‌التفاوت این خرید و فروش را به عنوان سود این معامله شناسایی می‌کنیم. ۱۰۰۰۰۰۰=۱۰۰۰۰*(۴۰۰-۵۰۰)

۲-سازوکار فروش استقراضی چیست؟

معمولا فرآیند فروش استقراضی توسط کارگزاری‌ها انجام می‌شود. به این صورت که حتما باید صاحبان سهام درخواست ارائه سهام جهت فروش استقراضی را به کارگزاری ها بدهند تا وارد وضعیت معاملاتی استقراضی ‌شوند. پس از آن صاحبان سهام می توانند تعداد مشخصی از سهام خود را به متقاضیان قرض دهند. برای این‌کار، کارگزاران پس از شناسایی فرد متقاضی، سهام مالک را به متقاضی قرض می‌دهند.

بعد از آن متقاضی نسبت به فروش سهام مالک اقدام می‌کند، مبلغ حاصل از فروش نزد کارگزار خواهد ماند. شایان ذکر است متقاضی باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار محفوظ داشته باشد تا در صورتی که متقاضی سهام مالک را بازنگرداند از وجه تضمین استفاده شود.

در مدت زمان استقراض مبلغ حاصل از فروش سهام توسط کارگزار سرمایه‌گذاری می‌شود و سود آن پس از کسر کارمزد کارگزار به مالک پرداخت می‌شود. همچنین به منظور ایجاد انگیزه برای متقاضیان و در صورت تمایل مالک سهام مبلغی از سود نیز به متقاضی تعلق پیدا می‌کند.

در پایان اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام نزول پیدا کند همان تعداد سهم را خریداری و تحویل مالک می‌دهد که مابه التفاوت این فروش و خرید، سود متقاضی است. اما اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند، متقاضی باید همان تعداد سهم را در قیمتی بالاتر بخرد و تحویل مالک دهد، که در این‌صورت زیان می‌کند.

۳-فروش تعهدی چیست؟

با توجه به این‌که دریافت بهره در دین اسلام حرام است، به دلیل ربوی بودن فروش استقراضی و مشکلات شرعی ایجاد شده، تغییراتی در سازوکار فروش استقراضی ایجاد شده است. این تغییرات در قالب عقد وکالتنامه بین متقاضی و مالک سهام است. به این صورت که سرمایه‌گذار(متقاضی) به وکالت از مالک سهام و با نام مالک، نسبت به فروش سهام مالک اقدام می‌کند. که به این روش فروش تعهدی گفته می‌شود.

۴-سازوکار فروش تعهدی چیست؟

در این روش همانند فروش استقراضی سهامدار تصمیم می‌گیرد تا کل یا بخشی از سهام خود را جهت انجام معاملات فروش تعهدی در اختیار افراد متقاضی قرار دهد. پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، نوع و تعداد سهام، نرخ تشویقی و دوره تنفس توسط مالک در سامانه تامین ثبت می‌شود.

متقاضیان پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، در سامانه معاملات بر خط، سهام مد نظر را انتخاب کرده و پس از واریز وجه تضمین به حساب کارگزار، نسبت به فروش تعهدی سهم اقدام می‌کنند.

در این روش نیز همانند فروش استقراضی مالک حق برداشت پول حاصل از فروش سهم را در طی مدت معامله، ندارد و باید در روشی از پیش تعیین شده مانند سپرده‌های بانکی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سود ثابت و یا اوراق با درآمد ثابت و… سرمایه‌گذاری و از سود دریافتی آن استفاده کند. البته اگر مالک تمایل داشته باشد می‌تواند مقداری از سود خود را به عنوان مبلغ تشویقی به مالک پرداخت کند.

متقاضی پس از سررسید زمان باید همان تعداد سهام را به مالک باز گرداند. و اگر مالک پیش از موعد درخواست سهام خود را داشته باشد، پس از سپری شدن دوره تنفس که در ابتدا مشخص شده است، سهام به مالک بازگردانده می‌شود. در این روش نیز اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام در زمان سررسید کاهش یابد، متقاضی سود خواهد کرد و در غیر اینصورت زیان می‌کند.

۵-مزایا و ریسک های فروش تعهدی

۶-بازار دوطرفه چیست؟

اکثر بورس­های پیشرفته جهانی دو طرفه هستند ولی همان طور که می دانید تاکنون بورس اوراق بهادار تهران یک بازار یک طرفه بوده است. این در حالی است که،. بازار یک طرفه ایراداتی اعم از کاهش ارزش معاملات و افت نقد شوندگی در دوران رکود دارد. در بازار یک طرفه، معامله گران پس از محاسبه ارزش ذاتی سهام مورد نظر، آن را در قیمت پایین تر خریداری کرده و فقط در صورت افزایش قیمت سهام می­توانند به سود برسند اما، در بازارهای دوطرفه با استفاده از ابزار مالی تحت عنوان فروش استقراضی یا فروش تعهدی می­توان حتی در روند نزولی نیز کسب سود نمود. از دیگر مزایای بازار دوطرفه؛ می­توان به نقدشوندگی بالا، جلوگیری از ایجاد حباب قیمتی سهام و امکان استفاده از ابزار تحلیلی متنوع اشاره کرد.

۷-بازار دوطرفه چه اثری بر بورس می‌گذارد؟

تاثیر ایجاد بازار دو طرفه در بورس منجر به افزایش نقدشوندگی و در نهایت کارایی بازار سهام خواهد شد، عرضه و تقاضا متعادل می‌شود، در روزهای صعودی بازار از افزایش هیجانی و بیش از حد قیمت‌ها جلوگیری خواهد کرد و در نتیجه مانع از حبابی شدن سهام شرکت‌ها می‌شود. همچنین به معامله‌گران حرفه‌ای بازار این امکان را می‌دهد تا از نتایج ارزیابی‌های خود در هر دو روند صعودی و نزولی بورس استفاده کنند و جایگاه تحلیل در بازار سهام ارتقا پیدا می‌کند.

اما از سوی دیگر در زمان رکود یا ریزش‌های سنگین بورس باید نظارت کامل و کنترل‌های لازم از سوی نهاد ناظر و سازمان بورس ایران صورت گیرد. زیرا اگر محدودیتی ایجاد نشود می‌تواند شدت سقوط قیمت‌ها را افزایش دهد و امکان دستکاری قیمت‌ها بیشتر می‌شود.

بازار دو طرفه و فروش تعهدی چیست؟!

آیا تابحال به این موضوع فکر کرده اید که حتی وقتی بازار در روند نزولی می باشد نیز سود کسب کنید؟! اما چجور می شود وقتی قیمت سهمی کاهش پیدا می کند سود کرد؟! می خواهیم با توضیح بازار دو طرفه و فروش تعهدی این مسئله را برایتان توضیح دهیم.

بازار دو طرفه چیست؟!

بازار دو طرفه یا معاملات دو طرفه به بازاری گفته می شود که در آن از کاهش قیمت سهم نیز می توان سود کسب کرد و حتی بدون مالکیت سهام می توان آنرا فروخت. اکثر بازار های بورس جهانی معاملات دو طرفه را برای کاربران خود فعال کرده اند.

در بازار بورس ایران امکان سود از بازار نزولی تا بحال وجود داشته اما بصورت محدود که توضیح خواهیم داد. برای مثال شما اگر مالک سهامی بودید و پیش بینی روند نزولی داشته اید می توانستید سهام خود را در قیمت بالا بفروشید سپس، بعد از کاهش قیمت همان تعداد سهام را با مبلغ کمتری خریداری کنید، در نتیجه مقداری پول از مابه التفاوت فروش و خرید مجدد سهام بدست می آید و همان مقدار سهام را نیز در اختیار دارید. اما نمی توانستید سهامی را که مالک آن نیستید بفروشید و کسب سود کنید.

البته در قرار داد های آتی این امکان وجود داشت و افراد بدون اینکه کالایی را داشته باشند آنرا خرید و فروش می کردند برای مثال شخصی کالایی (مانند زعفران) را به امید کاهش قیمت ، بدون اینکه مالک آن باشد با قیمتی معین می فروخت و تعهد می داد که ۶ ماه بعد آن کالا را تحویل می دهد و در زمان فروش پولش را می گیرد سپس بعد از گذشت ۶ ماه وقتی قیمت آن کالا کاهش پیدا کرده بود آن مقدار تعهدی را از بازار خریداری می کرد و تحویل می داد، در نتیجه مقداری سود می کرد و خریدار که در گذشته آن کالا را گران تر خریده بود ضرر می کرد. برای خریدار نیز برعکس این روند اتفاق می افتاد.

در قرارداد های آتی کالایی رد و بدل نمی شد بلکه با نوسانات قیمت قرار داد های آتی قبل از سررسید فسخ می شدند. برای مثال اگر قرار داد خریدار و فروشنده برای ۶ ماه بعد بود بعد از گذشت دو ماه با سود یا ضرر فسخ می شد و تنها مقداری پول بین آنها رد و بدل می شد. اگر قیمت کاهش پیدا می کرد درصد سود به فروشنده تعلق می گرفت و اگر قیمت افزایش پیدا می کرد درصد سود برای خریدار واریز می شد.

اما چطور می توان بدون داشتن سهمی آنرا فروخت و سود کسب کرد؟!

برای این کار روش ها و ابزار هایی مانند فروش استقراضی و فروش تعهدی طراحی شده اند تا بدون داشتن سهامی بتوانیم آن را بفروشیم.

پیشنهاد میکنیم این مطلب را نیز از دست ندهید: الگوهای هارمونیک چیست؟!

فروش استقراضی چیست و چگونه انجام می شود؟!

فروش استقراضی یا short selling روشی است که برای کسب سود از بازار های نزولی در بورس های جهانی استفاده می شود.

در فروش استقراضی شخصی که پیش بینی کاهش قیمت را دارد می تواند از شخصی که مالک آن سهام است تعدادی سهم قرض کند و در بازار به فروش برساند. سپس بعد از کاهش قیمت سهم همان تعداد سهام را از بازار خریداری می کند و به صاحب آن برمیگرداند. سودی که از مابه التفاوت فروش سهم در قیمت بالا و خرید آن در قیمت پایین تر بدست می آید بین مالک و شخص قرض گیرنده طبق قراردادی که داشته اند تقسیم می شود.

اگر پیش بینی شخص اشتباه باشد و قیمت سهام بالا برود او مجبور است سهام را در قیمت بالاتر خریداری کند و به صاحبش برگرداند و باید مابه التفاوت آن را از حساب خود پرداخت کند که ضرر محسوب می شود.

برای درک بهتر فروش استقراضی به این مثال توجه کنید:

فرض کنید سهام شرکتی در قیمت ۱۰۰۰ تومان معامله می شود. شخصی پیش بینی می کند که تا یک ماه آینده قیمت سهام تا ۸۰۰ تومان نزول می کند.

او از کسی که مالک سهام هست ۵۰۰ سهم قرض می کند و در قیمت ۱۰۰۰ تومان می فروشد که مبلغ کل فروش ۵۰۰ هزار تومان می شود در مرحله بعد او صبر می کند تا قیمت سهام به ۸۰۰ تومان برسد و ۵۰۰ سهام را به این قیمت از بازار خرید می کند. در نتیجه مبلغ کل خرید ۴۰۰ هزار تومان می شود و ۱۰۰ هزار تومن سود شناسایی می شود.

حال اگر پیش بینی اشتباه باشد و قیمت سهام تا ۱۲۰۰ تومان افزایش پیدا کند برای خرید ۵۰۰ سهم از بازار به ۶۰۰ هزار تومان نیاز است و شخص قرض گیرنده مجبور می شود ۱۰۰ هزار تومان از سرمایه خود را پرداخت کند تا سهام مورد نیاز راخریداری کند و به صاحبش باز گرداند در نتیجه ۱۰۰ هزار تومن متضرر می شود. ( در این فروش تعهدی سهام چیست؟ مثال از کارمزد معاملات صرف نظر شده.)

در ساز و کار فروش استقراضی شخص قرض گیرنده باید مبلغی را به عنوان ضمانت و وجه تضمین بازگرداندن سهام به کارگزاری بسپارد و این مقدار سرمایه بلوکه می شود تا در صورت اشتباه در پیش بینی برای خرید سهام هزینه شود و سرمایه ی صاحب سهام بازگردانده شود.

قرار داد فروش استقراضی می توان قبل از سر رسید فسخ کرد. در اینصورت با ضرر یا سود در همان زمان قرار داد فسخ می شود و سهم های قرض دهنده بازگردانده می شود.

اگر تمام مبلغی که بابت ضمانت بلوکه شده برای خرید سهام هزینه شود. شخص قرض گیرنده به اصطلاح کال مارجین می شود.

فروش استقراضی به دلیل ربوی بودن در جمهوری اسلامی ایران ممنوع می باشد و بلااستفاده است.

این مطلب نیز برای موفقیت در معاملات تعهدی مفید است: واگرایی چیست؟! انواع واگرایی

فروش تعهدی چیست؟!

فروش تعهدی روشی مشابه فروش استقراضی است که برای انجام معاملات دو طرفه در بازار بورس ایران طراحی شده است.

گفتیم که فروش استقراضی بدلیل ربوی بودن در ایران منع شده و در نتیجه سازمان بورس فروش تعهدی را جایگزین این روش کرده.

در فروش تعهدی دیگر سهم قرض گرفته نمی شود بلکه بین شخص متقاضی و مالک قرار داد تعهدی بسته می شود و مالک سهام به شخص متقاضی وکالت فروش سهام را می دهد.

پس شخص متقاضی با وکالتی که از مالک دارد سهام را در بازار می فروشد و وقتی قیمت آن کاهش پیدا کرد همان تعداد سهام را خرید می کند و به مالک بر می گرداند.

ساز و کار فروش تعهدی و مراحل آن

بطور کلی در فروش تعهدی ۲ شخصیت نقش اساسی دارند. مالک سهم و متقاضی فروش سهم.

مالک سهم:

فرض کنید شخصی سهمی را با دید بلند مدت خریداری کرده و تا مدتی قصد فروش آن را ندارد. در این زمان او تنها از سود نقدی آن و رشد قیمت سهام می تواند کسب سود کند. اما با فروش تعهدی نیز می توان سودی مازاد بر این موارد را دریافت کرد. پس مالک سهام می تواند مقدار سهامی را که قصد فروش آن را ندارد بصورت وکالتی به شخصی که قصد فروش آن را دارد بدهد و در زمانی که این سهام نقد شود، مبلغ بدست آمده را در بانک و یا صندوق های قابل معامله با درآمد ثابت سرمایه گذاری می کنند و سود نقدی این مدت زمان را دریافت کند. همچنین می تواند به عنوان حق وکالت نیز مبلغی از سود معاملات را دریافت کند. مالک سهام می تواند برای اینکه اشخاص متقاضی ترغیب به فروش سهام او شوند و با انجام معاملات باعث کسب سود شوند مقداری از سود بانکی خود را نیز برای آنها در نظر بگیرد که به آن نرخ تشویقی فروش تعهدی سهام چیست؟ میگویند. همچنین مالک سهام زمانی را به عنوان دوره تنفس مشخص می کند که در این زمان نمی تواند درخواست بازگشت سهام را داشته باشند.

مالک سهم برای فروش تعهدی مراحل زیر را طی می کند:

• ابتدا مالک باید قرار داد فروش تعهدی را با کارگزاری امضا کند تا سامانه آنلاین فروش تعهدی برای او قابل دسترس باشد.
• بعد از فعال شدن این قابلیت برای اکانت کاربر در سامانه آنلاین کارگزاری مالک به سامانه تامین در اکانت معاملاتی خود می رود و حداکثر سهام تعداد سهامی که قصد فروش آن را ندارد به همراه نماد آن شرکت ثبت می کند.
• در مرحله بعد دوره تنفس را تعیین می کند که در این زمان نمی تواند درخواست بازگشت سهام را داشته باشد.
• محل سرمایه گذاری پول نقد را تعیین می کند که در بانک باشد یا صندوق سرمایه گذاری
• تعیین نرخ تشویقی برای جذب متقاضی(مالک درصدی از سود بانکی یا صندوق را که دریافت می کند به متقاضی می دهد.)

متقاضی:

متقاضی شخصی است که پیش بینی می کند سهمی روند نزولی در پیش دارد و می خواهد با فروش تعدادی سهام در قیمت بالا و خرید دو مرتبه آن در قیمت پایین تر سود کسب کند. پس به سراغ مالکان آن سهام می رود و با قرار داد فروش تعهدی ابتدا به وکالت از مالک سهام را در بازار می فروشد و بعد از کاهش قیمت به وکالت از مالک سهم را از بازار خریداری می کند و به مالک برمیگرداند. در اینصورت متقاضی طبق قراراداد از مابه التفاوت این خرید و فروش سود خود را دریافت می کند و همپنین مقدار نرخ تشویقی که توسط مالک تعیین گردیده.

اگر پیش بینی متقاضی اشتباه باشد او باید سهم را در قیمت بالاتر خریداری کند و به مالک برگرداند پس متحمل ضرر می شود و باید اختلاف قیمت را از سرمایه خود پرداخت کند. برای اینکه منافع مالک تضمین شود متقاضی باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین در سامانه قرار دهد تا در صورت اشتباه پیش بینی و افزایش قیمت خود سیستم سهام را خریداری کرده و به مالک بازگرداند.

متقاضی نیز ابتدا باید قرار داد فروش تعهدی را امضا کند و سپس به سامانه تامین برود و با پرداخت وجه تضمین شرایط مورد نظر خود را پیدا کرده و باقی مراحل را انجام دهد.

وجه تضمین:

وجه تضمین درصدی از کل ارزش قرار داد می باشد که متقاضی برا ضمانت بازگرداندن سهام می بایست در حساب عملیاتی خود داشته باشد.

از آنجا که ممکن است قیمت سهم تا حدودی بالا برود و همچنان متقاضی پیش بینی کاهش قیمت را داشته باشد وجه تضمین نیز روزانه بر اساس حجم قرار داد و قیمت پایانی سهم تغییر می کند و متقاضی می بایست حساب خود را شارژ کند. اگر قیمت افزایش پیدا کند و اختلاف قیمت فروش با قیمت جدید سهام به میزان وجه تضمین برسد و متقاضی در موعد مقرر حساب خود را شارژ نکند سیستم بطور خودکار به وکالت از مالک و با پول نقد بدست آمده از فروش به همراه وجه تضمین سهام را از بازار خریداری کرده. در این صورت متقاضی نه تنها سودی بدست نمی آورد بلکه تمام وجه تضمین را نیز از دست می دهد و متحمل ضرر می شود که به این اتفاق اصطلاحا کال مارجین شدن متقاضی گفته می شود.

تسویه فروش تعهدی در سررسید و قبل از آن

سر رسید قرارداد از ابتدا تعیین می شود اما قبل از آن نیز امکان فسخ و تسویه قرار داد وجود دارد.

اگر که قرار داد در زمان سر رسید تسویه شود مانند روالی که توضیح داده شد با سود یا ضرر متقاضی و احتمالا سوده مالک تمام می شود.

اما از ۳ طریق ممکن است قبل از سررسید تعیین شده تسویه سهام انجام شود و سهام یا پول آن به مالک برگردد.

۱٫مالک درخواست تسویه کند و سهام خود را طلب کند. مالک تا دوره تنفس نمی تواند درخواست بازگشت سهم را بکند اما بعد از این دوره هر زمان که درخواست تسویه کند مطابق قرارداد متقاضی باید به وکالت از مالک سهام را از بازار خریداری کند و به او بازگرداند. اگر متقاضی در زمان تعیین شده این کار را انجام ندهد سیستم بطور خودکار از حساب متقاضی این خرید را با قیمت سر خطی انجام می دهد و سهام مالک را بازمیگرداند.

۲٫متقاضی زودتر از سررسید تسویه کند. این اتفاق در دو حالت رخ می دهد که یا زودتر از پیش بینی به هدف خود برسد و شناسایی سود بکند یا اینکه از پیش بینی خود برگردد و با سود کمتر یا ضرر کم قبل از سررسید تسویه می کند. متقاضی هیچگونه محدودیت زمانی برای تسویه در قبل از زمان سررسید ندارد.

نکته: اگر متقاضی در همان روز فروش سهام را خرید و تسویه کند ۲۰% سود او نیز به مالک میرسد

اگر روز بعد از فروش تسویه کند ۱۰% از سود به مالک می رسد

و اگر ۲ روز بعد از فروش تسویه کند ۵% از سود به مالک می رسد

اگر بیش از دو روز تسویه طول بکشد ازخرید و فروش سودی به مالک نمی رسد.

۳٫کارگزاری نیز در دو حالت اقدام به تسویه فروش تعهدی می کند. حالت اول این است که اگر قبل از سررسید قرارداد سهم به مجمع برود سررسید قرارداد به ۲ روز کاری قبل از مجمع تغییر پیدا می کند و اگر متقاضی سهام را در مهلت مقرر بازنگرداند سیستم کارگزاری بطور خودکار اینکار را انجام می دهد.

حالت دوم زمانی می باشد که متقاضی کال مارجین شود که در اینصورت یا سهامی که در حالت تعادل است خریداری شده و به مالک بازگردانده می شود و یا اگر سهام دائما در صف خرید قفل باشد و امکان خرید وجود نداشته باشد مبلغ نقدی آن از متقاضی گرفته می شود و به حساب مالک واریز می شود.

نکته: تاریخ قرار داد های فروش تعهدی بصورت دوره زمانی می باشد و تاریخ ثابتی ندارد برای مثال مالک این دوره را ۶ ماهه تعیین می کند و اگر شما ابتدای مرداد فروش را انجام دهید تاریخ سررسید آن ۶ ماه بعد یعنی ابتدای بهمن می شود.

بازار دو طرفه چیست؟

بازارهای مالی همواره به دنبال جذب سرمایه و سرمایه‌گذاران بیشتری هستند. ابزارهای مختلفی که به بازار معرفی می‌شود، برای دستیابی به این هدف است. در بازارهای سنتی افراد با پرداخت پول و دریافت کالا معلاملات خود را انجام می‌دادند. در بازارهای مالی و بورس نیز افراد با خرید سهام، اوراق بهادار یا کالا و پرداخت قیمت آن‌ها در صورت افزایش قیمت سود کسب کرده و در صورت کاهش قیمت ضرر می‌کردند .اما حالتی وجود دارد که بتوان تنها با پیش‌بینی قیمت در آینده نیز سود کسب کرد. این نوع از معاملات در بازار دوطرفه انجام پذیر است. زیر بنای اولیه بازار دوطرفه بر یک اصل استوار است؛ اصلی که بر مبنای آن می‌توانیم بدون داشتن هیچ‌گونه سهم یا کالای فیزیکی، اقدام به فروش سهام کنیم. در بازار دوطرفه می‌توانیم سهام یا کالایی را بفروشیم و متعهد ‌شویم در آینده آن سهام یا کالا را خریده و به تعهد خود در قبال خریدار عمل کنیم. برای معامله در بازار دوطرفه ابزاری به عنوان فروش تعهدی وجود دارد. در این نوشتار در خصوص بازار دوطرفه توضیح خواهیم داد.

بازار معاملات دو طرفه چیست؟

بر مبنای یک مدل دسته‌بندی، بازارهای مالی به دو دسته بازار یک طرفه و بازار دوطرفه تقسیم می‌شوند. بازار یک طرفه بازاری است که در آن معامله‌گران با بررسی شرایط بازار اقدام به خرید سهام کرده و در زمانی که قیمت همان سهام افزایش یابد، اقدام به فروش می‌کنند. در چنین بازاری معامله‌گران به صورت مستقیم اختیار سهام خود را برعهده داشته و هر زمان که بخواهند می‌توانند نسبت به خرید یا فروش آن اقدام کنند. اما در بازار دوطرفه شرایط کمی متفاوت است. در این بازار امکان فروش سهامی که آن‌ها را در مالکیت خود نداریم، وجود دارد. بدین ترتیب بدون داشتن سهام یا کالایی می‌توان سود کسب کرد.

به عنوان مثال قیمت سهم شرکتی در بازار بورس در حال حاضر 5،000 ریال قیمت دارد و فرد معامله‌گر پیش‌بینی می‌کند قیمت این سهام تا 3 ماه دیگر به 3،000 ریال کاهش یابد و بر مبنای همین پیش‌بینی سهام مذکور را به فروش می‌رساند و تعهد می‌کند تا سه ماه دیگر این تعداد سهم را در اختیار مالک اصلی آن قرار دهد. فروشند متعهد وظیفه دارد تا 3 ماه دیگر این سهام را خریده و در اختیار مالک قرار دهد و اگر در این مدت قیمت سهام شرکت مذکور کاهش پیدا کند، او توانسته کسب سود کند. در واقع در شرایطی که بازار در حالت نزولی قرار دارد او کسب سود کرده است.

در بازار دوطرفه معامله‌گران با بررسی روند بازار، کاهش یافتن قیمت برخی سهام را پیش‌بینی می‌کنند و بر مبنای همین پیش‌بینی، سهام مذکور را با قیمت حال حاضر به فروش می‌رسانند و تعهد می‌کنند در زمان مذکور همان سهام را در اختیار مالک سهم قرار دهند.

حال اگر معامله‌گری که در بازار دوطرفه فعالیت دارد، توانسته باشد کاهش قیمت سهم را به درستی پیش‌بینی کند، در زمان مذکور همان سهم را به قیمت پایین‌تر خریده و در اختیار مالک سهم قرار می‌دهد. اما در صورتی که در مثال بالا قیمت سهم به 7،000 ریال برسد، فروشنده متحمل ضرر خواهد فروش تعهدی سهام چیست؟ شد.

معایب بازار یک طرفه

هر بازاری معایب و مزایای خود را دارد. اگر بخواهیم معایب بازار یک طرفه در مقابل بازار دوطرفه را نشان دهیم باید به 2 گزینه اشاره کنیم:

1. حضور مقطعی سرمایه‌گذاران: در بازار یک طرفه با توجه به اخبار و حواشی اثرگذار در بازار، ممکن است بازار برای مدت زمانی صعودی باشد و همین زمان صعودی سبب همراهی قشر عظیمی از سرمایه‌گذاران شود. سرمایه‌گذارانی که پس از کسب سود، بازار را در شرایط نزولی رها کرده و توجهی به آن نخواهند داشت.
2. رکود و ریسک نقد شوندگی: بازارهای اقتصادی از عوامل مختلفی همچون رکود و تورم اثر مستقیم می‌گیرند. در شرایطی که بازار در حالت تورمی و رکود قرار دارد استقبال سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه کمتر شده که همین موضوع سبب می‌شود سهام موجود در بورس فروخته نشده و امکان نقدشوندگی نداشته باشند. در چنین شرایطی سرمایه‌گذارانی که به پول خود نیاز دارند امکان فروش سهام خود را ندارند.

مزایای بازار دوطرفه

ممکن است این سؤال پیش بیاید چرا باید از میان بازارها، بازار دوطرفه را انتخاب کنیم. در پاسخ باید گفت:

1. افزایش عمق معاملات: در بازارهای دوطرفه چون بر مبنای تحلیل و ارزیابی معاملات صورت می‌گیرد، بازار عمق بیشتری داشته و با تأمل بیشتری نسبت به خرید یا فروش سهام تصمیم‌گیری می‌شود.
2. امکان کسب سود در شرایط نزولی: با توجه به سازوکاری که مطرح شد این بازار این امکان را فراهم می‌کند تا معامله‌گران در شرایط نزولی بازار نیز کسب سود کنند.
3. افزایش درصد نقدشوندگی: با توجه به تعهدات از پیش تعیین شده در این بازار، خریدار و فروشنده به وظایف خود آگاه بوده و متعهد به اجرای آن هستند که همین موضوع سبب نقدشوندگی سهام در زمان تعیین شده می‌شود.

فروش استقراضی یا فروش تعهدی چیست؟

همانطور که متوجه شدیم در بازارهای دوطرفه امکان فروش سهام وجود دارد. امکان فروشی که آن را در بازارهای جهانی فروش استقراضی و در ایران فروش تعهدی می‌خوانند. در بازارهای مالی دنیا یک سرمایه‌گذار می‌تواند از یک کارگزاری، سهمی را قرض گرفته و فروخته و آن سهم را بعداً پس دهد اما از آنجا که در بازار سرمایه ایران قانون آن است که مالک یک دارایی می‌تواند آن را به فروش برساند، فروش تعهدی مورد توجه قرار دارد. بر مبنای فروش تعهدی مالک سهام می‌تواند وکالت فروش سهام خود را در اختیار متقاضی فروش تعهدی قرار دهد. مالک و متقاضی می‌توانند به کمک‌کارگزاری‌ها معاملات فروش تعهدی را داشته باشند. به این منظور کافی است با امضا کردن قرارداد بین مشتری و کارگزار، دسترسی خود را در سامانه آنلاین فعال کنند.

در خصوص مزایای معاملات فروش تعهدی برای مالکان و متقاضیان باید گفت، بسیاری از افراد سهامی را خریده و قصد انجام معامله با آن در مدت زمان طولانی را ندارد؛ در این مدت دارندگان فروش تعهدی سهام چیست؟ سهم می‌توانند سهامشان را در اختیار متقاضیان فروش تعهدی قرار دهند تا متقاضیان فروش تعهدی، سهم قرض گرفته شده از مالک را به وکالت از او در بازار به فروش رسانند. در راستای این قرارداد متقاضی فروش تعهدی، وجهی را در اختیار صاحب اصلی سهام قرار می‌دهد. بر این مبنا صاحب سهام از فروش تعهدی خود سود کسب کرده است و متقاضی فروش تعهدی نیز ممکن است در بلندمدت کسب سود کند.

مالک اصلی سهام، پولی را که از متقاضیان فروش تعهدی دریافت می‌کند می‌تواند به‌ صورت سپرده بانکی یا در صندوق‌های قابل معامله با درآمد ثابت، سرمایه‌گذاری کند و کسب سود کند. متقاضی فروش تعهدی نیز در آینده امکان کسب سود را خواهد داشت؛ این متقاضی در آینده می‌تواند سهامی را که به وکالت از مالک فروخته به قیمت پایین‌تری خریده و در اختیار مالک سهام قرار دهد؛ متقاضی فروش تعهدی در ابتدا مبلغی را به عنوان وجه تضمین پرداخت کرده و در ادامه به واسطه اختلاف موجود در قیمت فروش و خرید منتفع خواهد شد. افرادی که دارای کد بورسی هستند می‌توانند از طریق سامانه معاملات کارگزاری اقدام به فروش تعهدی کنند. به این منظور کافیست مالک و متقاضی فروش تعهدی قرارداد فروش تعهدی را امضا کنند.

سازوکار فروش تعهدی

این نوع از فروش قاعده‌های خاص خود را دارد که باید هنگام معامله به آن‌ها توجه شود. معاملات بازار دوطرفه به صورت وکالتی و بر مبنای توافق طرفین صورت می‌گیرد. در این معاملات وجهی به عنوان وجه تضمین اجرای معامله توسط اتاق پایاپای دریافت می‌شود و هزینه‌های اجرای معامله از جمله کارمزد و مالیات بر عهده خریدار است. مالک سهام و متقاضی فروش تعهدی برای اجرای فروش تعهدی موظف به اجرای مراحلی هستند که در ادامه به آن اشاره می‌شود.

• وظایف مالک سهام در فروش تعهدی

1. مالک باید در سامانه تأمین، نام نماد و حداکثر تعداد سهامی که می‌خواهد در اختیار متقاضیان قرار دهد، ثبت کند.
2. مالک موظف است دوره تنفس تعیین کند؛ مالک در دوره تنفس حق ندارد درخواست تسویه نهایی فروش تعهدی را صادر کند.
3. مالک شیوه سرمایه‌گذاری وجوه حاصل از فروش تعهدی خود را در سپرده بانکی یا صندوق‌های قابل معامله تعیین می‌کند.
4. مالک با تعیین نرخ تشویقی، بخشی از سود حاصل از مرحله 3 را در اختیار متقاضی فروش تعهدی قرار می‌دهد.

• وظایف متقاضی فروش تعهدی

1. وجه تضمین: متقاضی باید با واریز بخشی از مبلغ قرارداد در حساب عملیاتی خود، به سرانجام رساندن بند قراردادی خود را تضمین کند.
2. بازخرید سهام: بر مبنای توافقات صورت گرفته با مالک، متقاضی موظف است سهام مالک را طی مهلت تعیین‌شده، خریداری و به مالک بازگرداند. در صورتی که متقاضی اقدام به بازگرداندن سهام نکند کارگزاری با برداشت وجه از حساب متقاضی، اقدام به خرید سهام برای مالک می‌کند.
3. پرداخت کارمزد معاملات فروش تعهدی: این کارمزد همانند کارمزد خرید و فروش سهام است و توسط متقاضی فروش تعهدی پرداخت می‌شود.

با توجه به امکان سود بردن در بازار دوطرفه در شرایط نزولی، بسیاری از افراد در دنیا علاقه دارند در این بازار فعالیت داشته و کسب سود کنند.

بازار دوطرفه را باید مختص آن دسته از سهامدارانی دانست که انتظار اصلاح یا افت قیمتی یک سهم را دارند؛ سهامدارانی که تنها با پرداخت وجه تضمین سهام، امکان سودگیری از آن را می‌توانند داشته باشند. با وجود همه مزایای بازارهای دوطرفه این بازار تاکنون به صورت گسترده در ایران مورد توجه قرار نگرفته است.

فروش استقراضی چیست؟

در سال‌های اخیر بازار بورس رشد فزاینده‌ای داشته و سعی می‌شود با استفاده از تکنیک‌هایی رشد این بازار را بیشتر کرد. یکی از مواردی که می‌تواند باعث پویایی بیشتر بازار بورس شود فروش تعهدی سهام است. به فروش تعهدی سهام، Short selling یا فروش استقراضی نیز می‌توان گفت. اگر بخواهیم یک توضیح کلی درباره فروش تعهدی بدهیم می‌توان اینطور بیان کرد که سرمایه‌گذاران به کمک فروش تعهدی می‌توانند از افت قیمت سهام نیز سود ببرن.

فروش استقراضی یا تعهدی چیست:

فروش استقراضی یکی از سازوکارهای رایج در بازارهای مالی دنیا است که با استفاده از آن سرمایه‌گذار اقدام به قرض گرفتن سهام و فروش آن در بازار می‌کند به این امید که در آینده آن سهم را با قیمت پایین‌تری خریداری نماید و بازگرداند. در واقع فروش استقراضی به فروش اوراق بهاداری اطلاق می‌شود که فروشنده، مالک آن نیست بلکه با توجه به پیش‌بینی خود درباره افزایش قیمت، آن را به منظور فروش قرض می‌گیرد و تعهد می‌کند پس از فروش، اوراق را خریداری کرده و آن را به مالک بازگرداند. این عملیات با سه هدف عمده کسب سود در صورت کاهش قیمت، پوشش ریسک کاهش قیمت سهام و افزایش نقدشوندگی بازار از طریق بازارگردانی انجام می‌شود. یکی از موارد مهم خرید و فروش تعهدی این است که شرایط این معاملات باید بین طرفین کاملا مشخص شود و هر دو طرف به تعهدات خود پایبند باشند.

سازوکار فروش استقراضی بدین ترتیب است که سرمایه‌گذار تعدادی سهم را از کارگزاری قرض می‌کند، سپس آنها را می‌فروشد. پس از مدتی به همان تعدادی که قرض کرده بود، سهام را خریده بازپس می‌دهد. بدین منظور باید سرمایه‌گذار مبلغی را به عنوان ودیعه در اختیار کارگزار قرار دهد تا در صورت عدم تحقق پیش‌بینی او مبنی بر کاهش قیمت یا در صورتی که به هر دلیل نتواند سهام را برگرداند، کارگزار بتواند از محل حساب ودیعه برداشت کند.

سه دلیل مهم برای استفاده از فروش استقراضی:

۱- کسب سود در صورت افت قیمت: سرمایه‌گذاری پیش‌بینی می‌کند قیمت سهم خاصی در آینده کاهش می‌یابد و قصد دارد با استفاده از ساز و کار فروش استقراضی از کاهش قیمت سهم سود کسب کند به این منظور وارد بازار سهام شده و سهام یاد شده را از دارنده آن قرض گرفته و در بازار می‌فروشد. اگر قیمت سهم مطابق انتظار سرمایه گذار کاهش یابد سرمایه‌گذار سهم را با قیمت کمتری خریداری کرده و به مالک اولیه باز می گرداند و از اختلاف قیمت فروش و خرید سود می‌برد.

۲- پوشش ریسک افت قیمت سهام: در این مورد سهامداری که یک سهم معین را در اختیار دارد به منظور دور ماندن در برابر کاهش قیمت آن سهم در آینده به فروش استقراضی همان تعداد و همان نسخه اقدام می‌کند بنابراین در صورت کاهش قیمت سهم در آینده سهامدار توانسته زیان ناشی از کاهش قیمت سهم را پوشش دهد بدون اینکه مجبور باشد سهام خود را بفروشد.

۳- بازارگردانی: زمانی که برای سهم یا اوراق بهادار خاصی تقاضا بیش از عرضه باشد این فزونی تقاضا باعث ایجاد صف خرید می‌شود بنابراین می‌توان با قرض گرفتن سهام از طریق ساز و کار فروش استقراضی و عرضه آن در بازار علاوه بر حل مشکل فزونی تقاضا به افزایش نقدشوندگی بازار نیز کمک کرد. این مورد توسط بازارگردانان به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرد.

کدام سهم ها برای خرید و فروش استقراضی مناسب تر هستند:

1. شرکت‌های کوچکی که توسط سرمایه‌گذاران به‌سرعت سرمایه‌شان افزایش یافته است، به‌ویژه شرکت‌هایی که ارزش آنها به‌سختی تعیین می‌شود.
2. شرکت‌هایی که نسبت قیمت به سود هر سهم (P/E) آنها بالاتر از آن است که بتواند با سرعت رشد آنها توجیه شود.
3. شرکت‌هایی که در حال ورود به رقابت‌های جدید هستند و شرکت‌هایی که امور مالی ضعیفی دارند .
4. شرکت‌هایی که فقط بر یک محصول خاص متمرکز هستند.

مزایای فروش استقراضی در بورس :

1. می‌تواند حجم معاملاتی که در بازار بورس انجام می‌شود را افزایش دهد و در نتیجه رشد و کارایی بازار بورس بیشتر خواهد شد.
2. افرادی که سهامدار عمده هستند و به صورت سالانه از سهام خود سود کسب می‌کنند می‌توانند با این روش میزان سود کسب شده خود را افزایش دهند.
3. خرید و فروش تعهدی در واقع بازار بورس را به بازاری دو طرفه تبدیل می‌کند که باعث بالا رفتن کیفیت بازار می‌شود.

فرایند معاملات در فروش استقراضی:

در این فرآیند مالکی که قصد دارد سهام خود را به صورت فروش تعهدی یا همان قرضی بفروشد باید این سهام را در سامانه تامین قرار دهد.مالک پس از آنکه به سامانه وارد شد باید حداکثر تعداد سهامی که می‌خواهد بفروشد را مشخص کند و دوره تنفس را نیز مشخص کند.در اینجا لازم است توضیح دهیم دوره تنفس به مدت زمانی گفته می‌شود که مالک حق ندارد درخواست تسویه نهایی فروش تعهدی بدهد. علاوه بر این، مالک تعیین می‌کند که وجه حاصل از فروش تعهدی به صورت سپرده بانکی سرمایه گذاری شود یا به صورت صندوق‌های قابل معامله.در آخر مالک یک نرخ تشویقی تعیین می‌کند.هدف از تعیین نرخ تشویقی این است که متقاضی برای خرید تعهدی سهام جذب شود.

کسی که سهام را به صورت قرضی از مالک می‌خرد و به فروش می‌رساند تعهد دارد که سهام را مجددا از بازار بخرد و به مالک برگرداند.در فرآیند خرید مجدد ممکن است قیمت سهام بر خلاف انتظار متقاضی، بالا رفته باشد.طبیعی است که در این صورت متقاضی تمایلی ندارد سهام را با قیمت بالاتر بخرد زیرا ضرر می‌کند اما مالک سهام خود را می‌خواهد.به همین خاطر است که فرد باید با دانش کافی وارد معاملات فروش تعهدی شود.برای اینکه متقاضی در این حالت به تعهد خود پایبند باشد وجه تضمین در نظر گرفته شده است.وجه تضمین در واقع درصدی از ارزش قرارداد است که باید در حساب متقاضی وجود داشته باشد. وجه تضمین در بورس فروش تعهدی سهام چیست؟ به صورت روزانه تعیین می‌شود و بخش اعظمی از این مقدار باید در حساب متقاضی وجود داشته باشد و اگر اینطور نباشد بورس زمان مشخصی برای متقاضی تعریف می‌کند و او باید در زمان مشخص شده حساب خود را شارژ کند.همانطور که گفته شد متقاضی مدت زمان مشخصی فرصت دارد که سهامی که به صورت قرضی خرید و فروش کرده را به مالک اصلی سهام بازگرداند.

به دو روش می توان تسویه سهام قرض گرفته شده را انجام داد:

1. قبل از رسیدن سر رسید.
2. در زمان سر رسید.

نتیجه گیری:

فروش استقراضی در بازار های سرمایه دنیا وجود دارد اما در ایران چند سال هست که ورود کرده است.این بازار مالی در ایران جهت حمایت از بازار سرمایه است. به این معنا که سرمایه گذار هم از افت سهم بتواند بازدهی و یا سود دریافت کند.همین امر باعث می شود بازار سرمایه پویا باشد.اما باید به این نکته اشاره کرد که فروش تعهدی یا استقراضی ریسک های خود را هم دارد و باید با بررسی کامل از این ابزار مالی استفاده کرد.

بازار دوطرفه چیست و مزایای آن کدامند؟

بازار دو طرفه به بازاری گفته می‌شود که سهامداران آن زمانی که انتظار اصلاح یا افت قیمتی یک سهم را دارند می‌توانند فروش استقراضی انجام دهند؛ یعنی بدون اینکه سهمی داشته باشند می‌توانند آن را به فروش برسانند و متعهد شوند که در زمانی مشخص در آینده سهم آن شرکت را خریده و به قرارداد عمل کنند. به عنوان مثال: فرض کنید قیمت یک خودرو ۲۰۰ میلیون تومان است و شما پیش‌بینی می‌کنید قیمت این خودرو در آینده کاهش خواهد یافت و به ۶۰ میلیون تومان خواهد رسید. در شرایط عادی شما امکان کسب سود از این پیش‌بینی نخواهید داشت؛ اما در قالب فروش استقراضی و بازار دوطرفه می‌توانید این خودرو را بدون اینکه فروش تعهدی سهام چیست؟ ابتدا آن را بخرید طبق قراردادی آن به فروش برسانید و متعهد شوید که در آینده خودرو را تحویل دهید. حال اگر قیمت خودرو نزولی شود و به ۶۰ میلیون تومان برسد شما می‌توانید با خرید خودرو در بازار به قیمت ۶۰ میلیون تومان و تحویل آن طبق قرارداد، مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان از خریدار دریافت کنید و ۷۰% بازدهی کسب کنید. علاوه بر کسب بازدهی مزایای دیگری نیز برای بازارهای دوطرفه می‌توان برشمرد. در واقع در بازارها یا بورس‌های جهانی، یک ابزار یا روش سرمایه‌گذاری تحت عنوان فروش استقراضی (Short Selling) وجود دارد که می‌توان از نزول قیمت سهام سود کرد. حال این حالت را با بازار یک طرفه مقایسه کنید:

فرض کنید شما سهام شرکت فولاد را به قیمت ۲۰۰۸۰ تومان خریداری کرده باشید، حال اگر قیمت سهام افزایش پیدا کند شما هم به سود خواهید رسید و در صورت کاهش قیمت کمتر از مبلغ خریداری شده شما وارد زیان می‌شوید. پس در بازارهای یک طرفه شما باید سهام را ارزان بخرید و بعد گران بفروشید تا سود بدست آورید. اما در بازار دو طرفه هم می توان از افزایش قیمت در هنگام خرید یک سهام هم هنگام کاهش قیمت در زمان فروش سهام، سود کسب کنید. فعالان قدیمی بورس که دوران رکود بازار را چشیده اند، بیشتر می توانند به مزایای بازار دو طرفه واقف باشند.

بازار یک طرفه فروش تعهدی سهام چیست؟ و معایب آن

بازار یک طرفه بازاری‌ست که فعالان آن بازار تنها در زمان رشد قیمت‌ها امکان کسب بازده از آن بازار دارند و در ریزش قیمت‌ها در بهترین حالت ممکن می‌توانند به موقع شناسایی سود کنند و متحمل زیان نشوند.

در بازارهای یک طرفه فعالان بازار با سختی‌ها و مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند. از جمله:

۱- زمان‌بر شدن دوران رکود بورس

در بازار یک طرفه مانند بورس ایران به دلیل فضای تورمی، سهامداران علاقه‌ای به فروش دارایی خود با زیان ندارند و حاضرند مدت‌ها سهام را نگهداری کنند تا سرانجام با افزایش قیمت سهام از زیان خارج شوند. این مسئله باعث می‌شود تا از لحاظ نموداری شیب رشد قیمت‌ها و اصلاح قیمت‌ها متفاوت باشد و همین مسئله کارایی برخی ابزار تحلیل تکنیکال را در بورس ایران به صفر می‌رساند.

۲- گذری شدن بازار سرمایه

بسیاری از افراد عادی جامعه در امواج صعودی بورس وارد این بازار ‌می‌شوند فروش تعهدی سهام چیست؟ و در رشد بازار سود خوبی نصیبشان می‌شود. زمانی که بورس وارد فاز رکودی خود می‌شود این افراد که فرصتی برای کسب بازده از بورس در دوران رکود پیدا نمی‌کنند از بورس خارج شده و به سایر بازارها کوچ می‌کنند. حال اگر فرصتی در بازارنزولی برای کسب سود در بورس وجود داشته باشد احتمالاً مدت ماندگاری افراد در بورس و فعالیتشان دراین بازار از چند ماه به چندین سال خواهد رسید.

۳- ریسک نقدشوندگی

یکی دیگر از مصائب یک طرفه بودن بازار بورس بحث نقدشوندگی این بازار در دوران رکود است. سرمایه‌گذاران کلان و بزرگ در دوران رکود بورس به سختی می‌توانند کل سهام خود را نقد کرده و تغییر رویکرد سرمایه‌گذاری بدهند؛ به همین دلیل، یکی از عوامل اصلی که پول‌های درشت به سمت بورس وارد نمی‌شوند همین ترس از دوران رکود احتمالی است که قابلیت نقدشوندگی سرمایه‌ زیر سوال می‌رود.

۴- حباب در دوران رونق

دوران رونق بورس همواره با بازدهی‌‌های خوبی همراه بوده است. رشد نقدینگی در سطح جامعه و سرازیر شدن آن به سمت بازار بورس با توجه به عمق پایین این بازار منجر به رشدهای چند برابری درقیمت برخی سهام بازار می‌شود. بازار یک طرفه باعث می‌شود تا به تعادل رسیدن بازار به تاخیر افتاده و برخی سهام در بازاربورس دچار حباب‌های سنگین شود. در چنین شرایطی تحلیل نقشی کم‌رنگ‌تر به خود گرفته و سهام مختلف صرفاً بخاطر ورود نقدینگی رشد قیمتی را تجربه می‌کنند نه ارزش ذاتی. اما دغدغه بازار یک طرفه تنها به ایران نیست و ازدهه‌های گذشته کشورهای مختلف دنیا سعی در برطرف کردن این مسئله و حرکت به سمت بازارهای دوطرفه داشته‌اند؛ بطوری که در حال حاضر ایران از جمله معدود کشورهایی‌ست که بازار بورس آن یک طرفه است.

مزایای بازار دوطرفه

مزایای زیادی در قبال فراهم کردن بستر بازار دوطرفه نصیب بازار بورس و فعالان آن خواهد شد که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

1. امکان کسب بازدهی در ریزش بازارها
2. پررنگ شدن نقش تحلیل در تصمیمات سرمایه‌گذاری
3. جلوگیری از ایجاد حباب در بازار بورس و سهام شرکت‌های مختلف
4. کارا شدن ابزار تحلیل تکنیکال و استفاده از ابزارهای کمکی که در دنیا استفاده می‌شود.
5. افزایش شدید نقدشوندگی در بورس

در حال حاضر، در بازار مشتقات شاهد بازار دوطرفه هستیم. بازار معاملات آتی بورس کالا و بازار اختیار سهام و کالا دو بازاری است که فرآیند دوطرفه سازی بازار کامل پیاده شده است اما به دلیل عمق کم این بازارها و عدم شناخت فعالان حوزه سرمایه‌گذاری، چندان مورد توجه قرار نگرفته‌اند. البته با با اتخاذ تصمیمات دقیق تر، پیروی از قوانین و استانداردهای مربوطه و ایجاد بسترهای آموزشی و فرهنگ‌سازی، بازار دو طرفه می‌تواند جایگاه خود را میان سهامداران پیدا کند.

فروش تعهدی چیست؟

با وجود تلاش‌های انجام شده برای ارتقا کارایی بورس ایران در مقایسه با بورس‌های جهانی، جای خالی برخی ابزارها به شدت احساس شده است. یکی از این ابزارها «دو طرفه بودن بازار» است. به این معنا که معامله‌گر بتواند از افت قیمت‌ سهام نیز سودآوری داشته باشد. بدین صورت که معامله‌گر با پیش‌بینی کاهش قیمت یک سهم آنرا به صورت استقراضی فروخته و سپس پس از کاهش قیمت مدنظر سهم را بازخرید کرده و از اختلاف قیمت آن سود می‌برد. در مدل استقراضی، رابطه میان فروشنده و مالک اوراق بهادار به شکل استقراض تعریف می‌شود. بدین صورت که فروشنده با قرض کردن اوراق بهادار از مالک و پرداخت بهره از پیش‌توافق شده، به فروش اوراق بهادار در بازار و پیاده‌سازی استراتژی معاملاتی خود اقدام می‌کند. البته با توجه به وجود اشکالات شرعی در این روش معاملاتی به دلیل پرداخت بهره مشخص، راهکار جایگزینی در قالب عقد وکالت تعریف شده است که بر اساس آن متقاضی به وکالت از مالک اوراق بهادار را فروخته و باید در زمانی مشخص به درخواست مالک یا تشخیص خود اوراق بهادار فروخته شده را بازخرید کند.

تبعات فروش تعهدی چیست؟

یکی از مهمترین مزایای فروش تعهدی افزایش تحلیل در بورس خواهد بود. در فروش تعهدی سرمایه‌گذار انتظار دارد قیمت یک سهم در یک بازه زمانی مشخص کاهش پیدا کند بنابراین با هدف کسب سود از این کاهش قیمت، به فروش سهم تحت مالکیت شخص دیگری اقدام کرده و با کاهش قیمت و بازخرید آن، از تفاوت قیمت فروش و بازخرید سود می‌کند. در واقع دوطرفه شدن بازار موجب ایجاد فضای تحلیل در بورس شده و مانع از افزایش حباب قیمتی در سهام می‌شود. این موضوع می‌تواند موجب کنترل هیجان کاذب در بورس شده و به رونق پایدار بورس کمک کند. ایجاد بازار دو طرفه در بورس همچنین می‌تواند منجر به افزایش نقدشوندگی و در نهایت کارایی بازار سهام شده و عرضه و تقاضا متعادل شود. همچنین به معامله‌گران حرفه‌ای بازار این امکان را می‌دهد تا از نتایج ارزیابی‌های خود در روندهای صعودی و نزولی بورس استفاده کنند و جایگاه تحلیل در بازار سهام ارتقا پیدا می‌کند. از سوی دیگر در زمان رکود یا ریزش‌های سنگین بورس اگر محدودیتی ایجاد نشود می‌تواند شدت سقوط قیمت‌ها را افزایش دهد و امکان دستکاری قیمت‌ها بیشتر می‌شود. به همین منظور باید نظارت کامل و کنترل‌های لازم از سوی نهاد ناظر و سازمان بورس صورت گیرد.