بازار پول و سرمایه
بازار پول و سرمایه علاوه بر تامین نیازهای معاملاتی، وظیفه تامین وجوه برای متقاضیان جذب سرمایه بر عهده دارد. از این رو سرمایه گذاری، تولید، ایجاد اشتغال، رفع نگرانی از بیکاری گسترده در کشور اقتضا می کند که این دو بازار زمینه ساز و پشتوانه خوبی برای سرمایه گذاری، اشتغال و تولید باشد. در این راستا کمیسیون بازار پول و سرمایه با هدف پایش محیط کسب و کار و شناسایی مشکلات موجود بر سر راه تامین مالی بنگاه های اقتصادی و ارائه راهکارایجاد شده است.
حوزه های قابل ورود از سوی کمیسیون الف) بازار پول ۱- حوزه سیاست گذاری (قانون پولی و بانکی کشور بر آن حاکم است که آخرین قانون مربوط به سال ۱۳۵۱ است) ۲- بانک ها و شبکه بانکی (قانون اداره امور بانک ها، اخرین مصوبه شورای انقلاب. قانون بانکداری بدون ربا، مصوبه سال ۱۳۶۳) ۳- تامین مالی و عملیات پولی ( به طور مستقیم با ذینفعان بخش خصوصی در ارتباط است. ارتباط میان بانک و مشتری) ب) بازار سرمایه ۱-سیاست گذاری (قانون بازار سرمایه قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید به منظور تسهیل اجرای سیاست های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی ، قانون مبارزه با پولشویی، قانون تسهیل اعطاء تسهیلات بانکی و کاهش هزینه‌های طرح و تسریع در اجراء طرحهای تولیدی و افزایش منابع مالی و کارآیی بانکها، قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی، ماده(۱۵) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، قانون تجارت الکترونیکی، ماده (۱۷) قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور، مواد ۹۴ و ۹۵ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت) ۲-شبکه بازار سرمایه ۳- تامین مالی بازار سرمایه
شرح اهم وظایف
• پاییش فضای کسب و کار و رفع موانع و چالشها موجود فعالان اقتصادی در حوزه تخصصی کمیسیون
• تولید گزارشات کارشناسی در حوزه تخصصی کمیسیون
• برگزاری نشست های کارشناسی به جهت پیگیری مطالبات بخش خصوصی در حوزه تخصصی کمیسیون
• مذاکره با مسئولان به جهت رفع موانع تولید در حوزه تخصصی کمیسیون
• حضور در مجامع و شورا های متناظر با کمیسیون به عنوان نماینده اتاق ایران
• پیگیری ورصد و اصلاح قوانین مربوط به حوزه فعالیت کمیسیون
• برگزاری جلسات منظم با ارکان بازار پول وسرمایه کشور به جهت انتقال مسائل فعالان اقتصادی
اهداف و برنامه ها
بررسی مشکل بنگاه داری بانکها و اصلاح قوانین مرتبط با تفکیک هلدینگ های پولی و مالی و تلاش در جهت اجرای آن
مشارکت در تدوین آئین نامه های اجرایی حمایت از تولید در راستای تحقق نظرات بخش خصوصی.
اصلاح و رفع تعارضات قانون بانکداری بدون ربا و قانون پولی و بانکی
بررسی نسبت کفایت سرمایه بانک ها
بررسی مساله ذینفع واحد
آشنایی کامل با بازارهای مالی و انواع آن
بازار مالی، واژهای است که در بسیاری از بازارها به کار میرود. به بازارهایی که در آنها تجارت، خرید و فروش انجام میشود، بازار مالی میگویند. معاملات اوراق بهادار مانند: اوراق سهام، اوراق قرضه، ارز و… در بازارهای مالی انجام میشود. از ویژگیهای این بازار میتوان به مشخص بودن قیمت و قوانین مربوط به هزینه معاملات اشاره کرد. قیمت اوراق بهادار در بازارهای مالی با توجه به عرضه و تقاضا تعیین میشود. با استفاده از بازارهای مالی ، شرکتها سرمایه مورد نیاز خود را برای انجام فعالیتهای جدید تامین میکنند.
زمانی که از بازارهای مالی صحبت میشود، اولین گزینه ای که به ذهن ما می‌رسد، بازار بورس و اوراق بهادار است، در صورتی که بازارهای مالی متعددی نیز مانند: بازار بورس، بازار طلا، بازار پول، بازار مسکن و… وجود دارد. یکی از راههای سرمایهگذاری، خرید دارایی های مالی است. از انواع داراییهای مالی میتوان به: سپردهگذاری در بانکها، صندوقهای بازنشستگی و انواع بیمهنامهها اشاره کرد.
بازارهای مالی بر اساس معیارها
بازارهای مالی بر اساس معیارها به سه دسته تقسیم میشوند:
- طبقهبندی بر اساس نوع دارایی
- طبقهبندی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
- طبقهبندی بر اساس سررسید تعهدات مالی
1- بازار مالی بر اساس نوع دارایی
بازار مالی بر اساس نوع دارایی به چند دسته تقسیم میشود. بازار سرمایه نیز بخشی از این بازارها میباشد. نمونه‌ای از این بازارها عبارتند از:
بازار بازار پول و سرمایه سهام: که در آن، سهام شرکتها عرضه میشود.
بازار اوراق بدهی: بازاری که در آن، داد و ستد ابزارها با درآمد ثابت صورت می‌گیرد.
بازار ابزارهای مشتق: بازار معاملات ابزارهای مبتنی بر دارایی های مالی يا فيزيكی (كه از آن جمله میتوان به قرارداد اختيار معامله و قرارداد آتی اشاره كرد) میباشد.
در ادامه به طور کامل بازارهای مالی را به شما معرفی می‌کنیم.
2- بازار مالی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
بازارهای مالی بر این اساس به دو بازار اولیه و بازار ثانویه تقسیم میشوند.
بازار اولیه (Primary Market)
بازاری است که در آن داراییهای مالی خود با منابع بلندمدت را می‌توانید مبادله کنید. در این بازار، فروشنده اوراق بهادار با فروش این اوراق، وجه مورد نیاز خود را به دست می‌آورد.
بازار ثانویه (Secondary Market)
در این بازار، اوراق بهاداری که قبلاً منتشر شده، خرید و فروش میشوند. این بازار، سبب میشود که افراد از فروش اوراق خود و تبدیل آن به نقدینگی اطمینان یابند؛ همچنین این بازار، قیمت سهام‌های منتشر شده به عنوان عرضه اولیه را نیز مشخص می‌کند.
بازار ثانویه به دو دسته تقسیم می شود:
بازار سازمان یافته بورس اوراق بهادار (Stock Market)
بازار رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکتها و اوراق قرضه مؤسسات دولتی و خصوصی انجام میشود. بازار بورس اوراق بهادار نیز در این بازار قرار می‌گیرد. قیمت سهام در این بازار، با توجه به عرضه و تقاضا تعیین میشود.
بازار فرابورس (Over the Center Market)
دومین بازار سرمایه ایران، بازار فرابورس میباشد. این بازار همانند بازار بورس است، با این تفاوت که شرایط پذیرش در آن راحت تر از بازار بورس میباشد. این بازار به چهار دسته بازارا ول، بازار دوم، بازار پایه (زرد، نارنجی و قرمز) و بازار سوم تقسیم میشود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه بازار فرابورس و تفاوت آن با بازار بورس به مقاله تفاوت بورس و فرابورس مراجعه کنید.
3-بازارهای مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی
بازار پول
بازار پول، بازاری برای داد و ستد پول و ديگر داراییهای مالی جانشین نزدیک به پول (كه سررسيد كمتر از يك سال دارند) می باشد؛ همچنین از بازار پول، میتوان با عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه‌مدت با ریسک کم در عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی بالا نام برد.
در ادامه بازار پول را به طور کامل توضیح خواهیم داد.
انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی به دو دسته تقسیم میشوند:
1 – بازار سرمایه (Capital market)
2 – بازار پولی (Money market)
بازار سرمایه (Capital market)
بازار سرمایه، نمونه‌ای از بازارهای مالی است که در آن داد و ستد ابزارهای مالی با سررسید بیشتر از یک سال و همچنین داراییهای که سررسید ندارند، انجام میشود. بازار سرمایه از مهمترین بازارها برای پس‌انداز و تأمین سرمایه شرکتها میباشد. از متداول‌ترین شکل مبادله مالی در بازار سرمایه، تامین مخارج مالی دولت میباشد.
ابزارهای بازار سرمایه
بازار سرمایه از دو ابزار برای داد و ستد استفاده می‌کند: ابزارهای تامین مالی دراز مدت و ابزارهای ویژه مدیریت خطر
ابزارهای تامین مالی دراز مدت
این ابزارها در بازارهای مالی به چند دسته تقسیم میشوند که در ادامه هرکدام را به طور کامل توضیح خواهیم داد.
سهام: بخشی از داراییهای یک شرکت یا واحد تولیدی است که دارندگان آن به اندازه سهمی که خریداری کرده اند، مالک آن شرکت میشوند.
سهام عادی: نوعی ابزار سرمایهگذاری است که نشانگر مالکیت دارندگان آن میباشد و به دو دسته سهام بانام و سهام بی نام تقسیم بازار پول و سرمایه میشود.
سهام ممتاز: اوراق بهاداری است که دارندگان آن با توجه به درآمد و دارایی شرکت، در آن شریک میشوند. زمانی که قیمت سهام عادی بیشتر باشد، این سهام انتشار پیدا می‌کند.
اوراق قرضه: اسنادی هستند که به موجب آن، شرکت موظف است سالانه، سودی را به دارندگان آن پرداخت کرده و در زمان سررسید، اصل مبلغ را پرداخت کند.
اوراق مشارکت: اوراقی با سود علی‌الحساب است که در آن، شرکت متعهد میشود طی زمان مشخصی، سود و اصل پول را پرداخت کند.
ابزارهای ویژه مدیریت خطر
مقابله با ریسک ناشی از نوسانات قیمتی از کارکردهای مهم بازار سرمایه است. این کارکرد از طریق به کارگیری ابزارهایی تحت عنوان ابزارهای مشتق انجام میشود. معامله گران این ابزارها، با پذیرش هزینه‌ای کم، از ریسک زیاد نوسان قیمت جلوگیری کرده و آن را به سایر سرمایه‌گذاران منتقل میکنند.
از مهمترین ابزارهای مشتق بازار سرمایه که جزء بازارهای مالی میباشد، می توان به قرارداد اختیار معامله اشاره کرد. اختیار معامله، قراردادی بین خریدار و فروشنده است. در این قرارداد، خریدار حق خرید یا فروش مقداری معینی از دارایی درج شده در قرارداد را دارد. به عبارت دیگر، در این قرارداد، خریدار به ازای پرداخت هزینه حق معامله، دارایی درج شده در این قرارداد را خریداری کرده و در زمان مشخص و به قیمت تعیین شده، حق خرید و فروش آن را دارد.
از دیگر ابزارهای مشتق بازار سرمایه میتوان به قرارداد تحویل آتی اشاره کرد. در این قرارداد، تحویل کمیت و کیفیت مشخصی از یک کالا با قیمت و زمان مشخص، تنظیم میشود. همچنین طبق این قرارداد، خریدار، مقدار مشخصی از یک کالا را با قیمت معینی از فروشنده تحویل می‌گیرد و فروشنده متعهد میشود این کالا را در زمان مشخص به خریدار تحویل دهد. تسویه قراردادهای آتی به صورت تحویل فیزیکی کالا میباشد.
بازار پولی (Money market)
بازاری است که در آن به داد و ستد پول و داراییهای دیگر (که سررسید آنها کمتر از یک سال است) می‌پردازند؛ همچنین ابزار مالی کوتاه مدت با ریسک کم و نقدشوندگی بالا نیز میباشد. این بازار با استفاده از ابزارها امکان نقدشوندگی را در مدت کم و به میزان مطلوب برای اشخاص و معامله گران فراهم می‌کند.
محل خاصی برای بازار پول در نظر گرفته نشده است. بطور کلی بانکها و موسسات غیر بانکی که در آنها داد و ستد ابزارهای مالی انجام میشود، بازار پول را تشکیل می‌دهند.
نهادهای بازار پول
بانک مرکزی و دیگر بانکها از قبیل، بانکهای تجاری و مؤسسات اعتباری غیربانکی از مهمترین نهادهای بازار پول به شمار می‌آیند. علاوه بر بانکها، شرکتهای تجاری، موسسات دولتی، صندوقهای سرمایهگذاری، کارگزاران و معامله‌گران و در نهایت سرمایه‌گذاران نیز در این بازار نقش مهمی ایفا میکنند.
ابزارهای بازار پول
اسناد خزانه: اوراق بهادار کوتاه مدتی هستند که توسط دولت منتشر میشوند و سررسید آنها سه ماه، شش ماه و یا یک سال میباشد. این اسناد هنگام فروش، کمتر از قیمت اسمی به فروش می رسند. این اوراق توسط بانک مرکزی منتشر میشود. اسناد خزانه، دارای ریسک کمتری هستند. در نتیجه، موسساتی که به دنبال سرمایهگذاری موقت در مکانی مطمئن هستند، این اسناد را خریداری میکنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله اسناد خزانه را مطالعه نمایید.
پذیرش بانکی: از جمله ابزارهای قدیمی و کوچک (به لحاظ حجم و مبلغ) پذیرش بانکی میباشد. این ابزار برای تأمین مالی کالاهایی که هنوز از فروشنده به خریدار منتقل نشده ند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اوراق تجاری: اوراق قرضه کوتاه مدت با سررسید کمتر از یک سال می‌باشند. این اوراق، توسط شرکتهای مالی و غیرمالی منتشر میشوند. اوراق تجاری، روشی برای تأمین مالی شرکتها و همچنین به عنوان سرمایه میان مدت و کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
گواهی سپرده: از جدیدترین و مهمترین ابزارهای بازار پول و همچنین از مهمترین منابع تأمین مالی بانکهای تجاری به شمار میرود. در واقع، گواهی سپرده سندی است که توسط بانک منتشر میشود. این نوع سرمایهگذاری دو مزیت عمده دارد:
- سرمایه‌گذار می‌تواند بازده پول خود را به دقت محاسبه کند.
- زمان سررسید اصل و بهره گواهی نیز مشخص است.
گواهی‌های سپرده به دو بخش قابل انتقال و غیرقابل انتقال تقسیم میشوند. دارنده گواهی سپرده قابل معامله، می‌تواند آن را قبل از تاریخ سررسید در بازار به فروش برساند. به همین دلیل، این گواهی‌ها از نقدشوندگی بالایی برخوردار هستند. گواهی‌های غیرقابل مبادله، قابل فروش مجدد نیستند و دارندگان آنها در صورت نیاز به وجه نقد، تنها با مراجعه به موسسه سپرده‌پذیر و با پرداخت جریمه در نظر گرفته، می‌توانند سپرده خود را از مؤسسه خارج کنند.
ساختار بازار سرمایه کشور
ساختار بازار سرمایه به زیرمجموعه های زیر تقسیم میشود:
- سازمان بورس و اوراق بهادار
- شورای عالی بورس
- شركت بورس اوراق بهادار
- شركت بورس كالای ايران
- شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسويه وجوه
- نهادهای مالی شركت مديريت فناوری بورس تهران
1.سازمان بورس و اوراق بهادار
سازمان بورس و اوراق بهادار، اولین نهاد مربوطه به بازار سرمایه در نظر گرفته میشود. این سازمان در سال ۱۳۴۰ تأسیس شد و مؤسسه‌ای غیردولتی است که دارای حقوقی مستقل بوده و از محل کارمزدهای دریافتی و سایر درآمدها اداره میشود.
2. شورای عالی بورس و اوراق بهادار
شورای عالی بورس و اوراق بهادار، برای ساماندهی و توسعه بازار بورس و اوراق بهادار و همچنین نظارت عالیه بر اجرای قانون بورس و اوراق بهادار، تشکیل شده است.
از وظایف مهم شورای عالی بازار سرمایه میتوان به تصویب سیاستهای کلان و خط مشی بازار و همچنین اعمال نظارت بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار اشاره کرد.
3.شركت بورس اوراق بهادار
سازمان بورس و اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۴۶ با عنوان ابزارهای متکی به بازار آزاد تأسیس شد. این شرکت به منظور تشویق بخش خصوصی برای حضور در اقتصاد تشکیل شد. مأموریت اصلی این شرکت، ایجاد بازاری منصفانه و شفاف با ابزارهای متنوع میباشد؛ همچنین نظارت بر فعالیت ناشران اوراق بهادار پذیرفته شده را نیز در دستور کار خود قرار داده است.
4.شركت بورس كالای ايران
شرکت بورس کالای ایران در مهر ماه سال 1386 با ادغام سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران و بورس کالای کشاورزی، فعالیت خود را آغاز کرد. این بازار به چهار دسته تقسیم میشود:
1- بازار فیزیکی : در این بازار، انواع کالاهای قابل عرضه در بورس کالا مانند: مواد پتروشیمی، مواد شیمیایی، انواع مس، انواع مقاطع آهنی و. عرضه میشود.
2- بازار فرعی: کالاهایی مانند: ضایعات فلزی، املاک و . که در بازار فیزیکی پذیرش نمی‌شوند، در این بازار عرضه می‌گردند.
3- بازار مشتقه: در این بازار، قراردادهای اختیار معامله و آتی (که از نمونه های آن میتوان به آتی سکه و آتی زعفران اشاره کرد) معامله میشود.
4- بازار مالی: این بازار که قراردادهای سلف موازی استاندارد، گواهی سپرده کالایی و صندوق سرمایهگذاری کالایی و… در آن داد و ستد می‌گردد، نمونه ای از بازار بورس کالا می باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بورس کالا به مقاله چگونه وارد بورس کالا شویم مراجعه کنید.
5.شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسويه وجوه
سپردهگذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات)، شرکتی است که امور مربوط به ثبت، نگهداری، انتقال مالکیت اوراق بهادار و تسویه وجوه را انجام می‌دهد. این شرکت از طریق افزایش کارایی پایاپای، تسویه معاملات و کاهش هزینه های معاملاتی، نقش مهمی برعهده دارد.
بازار پول و سرمایه
نوع مقاله : علمی
نویسندگان
1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه‌السلام
2 استادیار دانشگاه امام صادق علیه‌السلام
چکیده
بازارهای پول و سرمایه از جمله نهادهای مالی هستند که نقش چشم‌گیری در اقتصاد ایفا میکنند و تنظیم تعامل سازنده میان آنها سبب رشد اقتصادی میشود. مقام معظم رهبری در سال 1389 مفهوم اقتصاد مقاومتی را طرح و سیاستهای اجرایی آن را نیز ابلاغ نمودند. این مفهوم از جمله الگوهایی است که تنها عناوین مشابه آن در اقتصاد متعارف وجود دارد. در چارچوب الگوی اقتصاد مقاومتی می‌بایست سیاست‌گذاری اقتصادی به گونه‌ای تنظیم شود تا برمبنای شناسایی فشارها و تکانه‌های داخلی و خارجی، جهت‌دهی و بهره‌گیری از تعامل‌های متقابل بین ارکان مهم اقتصادی آثار ناشی از فشارها کنترل، کاهش و در صورت امکان محو گردند. در پژوهش حاضر با بررسی مفاهیم نظری تعامل بازار پول و سرمایه در اقتصاد متعارف و تبیین اقتصاد مقاومتی به دنبال ترسیم نقش این دو بازار در الگوی اقتصاد مقاومتی هستیم. در پژوهش حاضر مبتنی‌بر داده‌های سالیانه 1370-1392 آزمون گرنجر رابطه یک طرف بازار سرمایه بربازار پول تأیید شد و نتایج بازار پول و سرمایه رگرسیون علاوه‌بر تأیید نتیجه گرنجر رابطه عِلّی بازار پول بر سرمایه را نیز تأیید نموده و نهایتاً با توجه به شاخص‌های کلان اقتصادی رابطه عِلّی دو طرفه بین بازار پول و سرمایه در اقتصاد ایران وجود دارد. پس میتوان نتیجه گرفت با تغییر سیاست‌گذاری هر بازار، بازار دیگر را رشد دهیم و اگر یک بازار دچار نوسان شد با تکیه‌بر ارتباط بیان‌شده بین دو بازار با سیاست‌گذاری در بازار مقابل، نوسانات را کنترل و اقتصاد کشور را از بعد تلاطم بازار پول و سرمایه مقاوم ساخت. در پایان نیز پیشنهادات سیاستی جهت تقویت متغیّرهای کلان اقتصادی، بازار پول، بازار سرمایه و تعامل بازار پول و سرمایه ارائه شده است.
کلیدواژه‌ها
- بازار پول
- بازار سرمایه
- آزمون حداقل مربعات معمولی
- آزمون عِلّیت گرنجر
- نرخ سپرده بانکی یک ساله
- شاخص قیمت سهام بورس اوراق بهادار تهران
20.1001.1.22518290.1395.5.2.3.5
عنوان مقاله [English]
Studying the Causality Relationship between Money and Capital Market in order to Restrain Financial Market Fluctuation within Resistive Economy Framework
نویسندگان [English]
- Saeed Mohammadi Aghdam 1
- Mohammad Hosin Gavam 2
1 Bachelor's degree in Islamic Studies and Management of Imam Sadiq University
2 Assistant Professor of Imam Sadiq University
چکیده [English]
Money and capital market are among financial institutions that have significant role in economy, and coordinating synergic relationship between them could cause economic growth. The Supreme Leader of the Islamic Republic of Iran, Ayatollah Sayed Ali Khamenei, introduced the concept of resistive economy and communicated its executive policies in 1389. Resistive economy is among those models which have other forms in conventional economy. Within this framework, economic policies must be coordinated by recognizing internal and external pressures and fluctuations, and benefiting from the direction and interconnection among the essential pillars of economy in order to control, reduce and remove the negative effects. In this research, by studying the theoretical concepts of capital and money market relationship in conventional economy and explaining resistive economy, we want to map the role of these two markets in the resistive economy model. Besides, based on annual Granger test results in the years 1370-1392, the one-way causality relationship of capital market with money market was confirmed. Also, the regression results confirmed Granger test results and approved the causality relationship of money market with capital market in the Iranian economy. We can conclude, then, that by changing policy making in every market, we could develop another market. In case there is volatility in one market, based on the explanation about the two market interrelationship and by changing policies in the other market, we could control fluctuations and make the Iranian economy resistant against both money and capital market fluctuations. Finally, we suggest some policies in order to reinforce macroeconomic variables, money market, capital market and interrelationship between the two.
کلیدواژه‌ها [English]
- capital market
- Money Market
- Ordinary Least Square Test
- Granger Causality Test
- 1 Year Deposit Rate
- TEPIX
حداد کشاورز، غلامرضا و امید مهدوی (1384)، «آیا بازار سهام در اقتصاد ایران کانالی برای گذر بازار پول و سرمایه سیاست پولی است؟» تحقیقات اقتصادی، شماره 71، صص 147-170.
خوانساری، رسول و قلیچ وهاب (1394)، عوامل مؤثر برتحقق سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی در نظام بانکی، تهران: پژوهشکدهپولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری
اسلامی ایران.
درخشان، مسعود (1393)، «قراردادهای نفتی از منظر تولید صیانتی و ازدیاد برداشت: رویکرد اقتصاد مقاومتی»، مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره 12، صص 7-52.
Asadi, Ali; Maleki Shahrivar, Mojtaba; Esmaili, Meisam (2015), Passing Through Sanctions By Resistive Economy", In Resistive Economics, 6 (38).
Alquist, R. (2010), "How important is liquidity risk for sovereign bond risk premia? Evidence from the London stock exchange. Journal of International Economics, 82(2), pp. 219-229.
Briguglio, L & Piccinnino, S. (2012), "Growth with Resilience in East Asia and the 2008 –2009 Global Recession". Asian Development Review.
Briguglio, L, & Cordina, G & Farrugla, N & Stephan Vella,. (2009), "Economic Vulnerability and Resilience: Concepts and Measurements". Oxford Development Studies, Vol. 37, No. 3.
Blanchard, Olivier J. (1981), "Output, the Stock Market, and Interest Rates", In The American Economic Review 71 (1), pp. 132–143.
Bragues, George (2014), Has Fritz Machlup Stood the Test of Time? Revisiting his Monetary Analysis of the Stock Market. Entangled Political Economy: Emerald, pp. 139-160.
Cuixia, Sun (2011), The analysis of interaction between monetary market and capital market. International Conference on Uncertainty Reasoning and Knowledge Engineering: Institute of Electrical & Electronics Engineers.
Dornbusch, R., Fischer, S., and Startz, R. (2008), Macroeconomics, tenth edition. McGraw-Hill Irwin, Boston, Massachusetts
Khanzadi, Azad & Heidari, Samira (2015), "Analysing the Impact of Economic Strengthening on Economic Liberalization", In Resistive Economics, 6 (37).
Maysami, R. C., & Koh, T. S. (2000), A vector error correction model of the Singapor stock market. International Review of Economics and Finance, pp. 96-979.
Mishkin, F. S. (2004), The economics of money, banking, and financial markets (ninth Ed.), USA: Prentice Hall
Shahab, Mohammad Reza; Delavari, Mohammad; Hashemi, Shokooh Alsadat (2015), Economic Austerity Along with Resistive Economy as Two Actuating Forces in Iran's Economy. In Natural and Social Sciences 4 (1).
Yusof, RM & AbdulMajid, S (2007), "Stock Market Volatility Transmission in Malaysia:Islamic Versus Conventional Stock Market", Islamic Economics, vol. 20, no. 2, pp. 17-35.
تأثیر توسعه بازار پول و سرمایه بر رشد ارزش افزوده بخش صنعت ایران با استفاده از روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی
وجود ارتباطات پسین و پیشین میان بخش‌های مختلف صنعتی با هم و نیز با سایر بخش‌های اقتصادی (کشاورزی، ساختمان و خدمات) موجب شده تا اهمیت بخش صنعت در اقتصاد ملی بیش از رقم سهم آن در تولید ناخالص داخلی باشد. از سویی بازارهای مالی توسعه یافته از جمله عوامل مؤثر بر رشد ارزش افزوده بخش صنعت معرفی شده است. تحقیق حاضر با توجه به ساختار نظام تأمین مالی ایران، اثر توسعه بازارهای مالی را به تفکیک دو بازار پول و سرمایه بر رشد ارزش افزوده بخش صنعت ایران طی دوره 1369-1392 مورد بررسی قرار داده است. به همین منظور با استفاده از روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی از میان پنج شاخص توسعۀ بازار پول و سه شاخص توسعه بازار سرمایه، یک شاخص ترکیبی مربوط به هر بازار استخراج و سپس مدل تحقیق در سه حالت مختلف و به روش حداقل مربعات معمولی کاملاً اصلاح شده برآورد گردید. نتایج از تأثیر مثبت و معنادار توسعه بازار پول و سرمایه بر رشد ارزش افزوده بخش صنعت ایران طی دوره مورد بررسی حکایت می‌کند. همچنین ضریب متغیر توسعه بازار پول بزرگ‌تر از ضریب متغیر توسعه بازار سرمایه است که بر پایه بانک بودن نظام تأمین مالی ایران صحه می‌گذارد.
کلیدواژه‌ها
- توسعه بازارهای مالی
- ارزش افزوده بخش صنعت
- تحلیل مؤلفه‌های اصلی
- حداقل مربعات معمولی کاملاً اصلاح شده
عنوان مقاله [English]
The Effect of Money and Capital Market Development on Growth of Value Added in the Industrial Sector in Iran Using Principal Component Analysis
نویسندگان [English]
- Abolfazl Shahabadi 1
- Ali Moradi 2
- Maysam Norozi 2
1 Professor, Faculty of Economics and Social Sciences, Bu Ali Sina University
2 M.A of Economics, Islamic Azad University of Arak
چکیده [English]
The existence of backward and forward relationship among different industrial sectors together and with other sectors of the economy (agriculture, construction and services) has led to the importance of industry in the national economy to be higher than its share in GDP. On the other hand, developed financial markets introduced as the factors affecting the growth of value added in industry sector. According to the structure of Iran financing system, the present research study the effect of the development of the financial markets of the money and capital markets بازار پول و سرمایه on growth of value added of industrial sector in Iran during 1990-2013. Therefore, using principal component analysis through the five indicators of money market development and three indicators of capital market development, a composite index related to each market has extracted and then estimated research model in three different modes and using fully modified version of ordinary least square method. Results suggest a significant positive impact on the development of money and capital on the growth of value added of industrial sector of Iran during the period under review. Also, the coefficient of expansion of the money market is larger than the coefficient of capital market development that verified Bank-based supply financing system in Iran.
کلیدواژه‌ها [English]
- Development of Financial Markets
- Value Added in the Industrial Sector
- Principal Component Analysis
- Fully Modified Ordinary Least Squares
مراجع
الف- فارسی
- ابریشمی، حمید و رحیم‌زاده نامور، محسن؛ «عوامل تعیین‌کننده پس‌انداز خصوصی با تأکید بر عملکرد بازارهای مالی در ایران»، مجله تحقیقات اقتصادی، 1384، شماره.
- امام‌وردی، قدرت‌الله؛ فراهانی، مهدی؛ شقاقی، فاطمه؛ «بررسی تطبیقی اثر گسترش بازارهای مالی بر رشد اقتصادی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه با روش داده‌های تلفیقی 1975-2008»، فصلنامه علوم اقتصادی، 1390، سال چهارم، شماره14.
- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران؛ حساب‌های ملی، 1338-1394.
- بلندی، حمید؛«بورس اوراق بهادار تهران»، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی پیک ایران، 1376.
- بلوریان تهرانی، محمد؛ «بورس اوراق بهادار و آثار آن بر اقتصاد و بازرگانی کشور،تهران»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، 1371.
- جرجرزاده، علیرضا؛ فرازمند، حسن و موسوی تاشاری، مریم؛ بررسی تأثیر توسعه بازار پول و بازار سرمایه بر رشد اقتصادی بخش صنعت در ایران طی دوره (1387-1348)، ششمین کنفرانس توسعه نظام مالی در ایران، تهران، گروه مالی و سرمایهگذاری مرکز مطالعات دانشگاه صنعتی شریف، 1392.
- ختایی، محمود؛ گسترش بازارهای مالی و رشد اقتصادی، مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1378.
- دادگر، یدالله و نظری، روح‌الله؛ ارزیابی شاخص‌های توسعه مالی در ایران، اولین کنفرانس بین‌المللی توسعه نظام تأمین مالی در ایران، تهران، مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف، 1388.
- رهنمای قراملکی، غلامحسین؛ متفکر آزاد، محمدعلی؛ رنج‌پور، رضا و صادقی، سیدکمال؛ «بررسینقشR&Dداخلی، واردات تکنولوژی و تأثیر متقابل سرمایه‌انسانی و واردات تکنولوژی بر ارزش افزوده در صنایع بزرگ ایران»، فصلنامه پژوهش‌نامه بازرگانی، سال هجدهم، 1393، شماره72.
- زراء نژاد، منصور؛ حسین‌پور، عبدالکریم و انواری، ابراهیم؛ «توسعه بازارهای مالی و نابرابری درآمدی در اقتصاد ایران،رویکرد تصحیح خطای غیر‌خطی»، فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، سال سوم، 1393، شماره 11.
- سلیمی‌فر، مصطفی؛ رزمی، محمدجواد؛ ابوترابی، محمدعلی؛ «بررسی رابطه علی شاخص‌های توسعه مالی و رشد اقتصادی در ایران»، فصلنامه اقتصاد مقداری، 1389، دوره7، شماره 1.
- سیفی‌پور، رویا؛ «بررسیتجربیتأثیرسطحتوسعه مالیبررشداقتصادی»، مجله مطالعات مالی، سال سوم، 1389، شماره 5.
- شاه‌آبادی، ابوالفضل؛ سهرابی‌وفا، حسین و سلمانی، یونس؛ «تأثیر انباشت سرمایه تحقیق وتوسعه و سرمایه فیزیکی بر رشد اقتصادی،شواهدی از کشورهای ایران، ترکیه ومالزی»، فصلنامه علمی پژوهشی، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال ششم، 1395، شماره 23.
- شاه‌آبادی، ابوالفضل؛ «منابع رشد بخش صنایع و معادن اقتصاد ایران»، مجله جستارهای اقتصادی، سال دوم، 1384، شماره 4.
- شاه‌آبادی، ابوالفضل و فعلی، پریسا؛ «تأثیر توسعۀ مالی بر بهره‌وری کل عوامل در ایران»، فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، سال سوم، 1390، شماره23 و 24.
- شهبازی، کیومرث و کریم‌زاده، الهام؛ «تأثیر سیاستهای پولی و مالی بر ارزش افزوده بخش صنعت در ایران در راستای سیاستهای کلی بخش صنعت»، فصلنامه سیاستهای راهبردی و کلان، سال دوم، 1391، شماره 8.
- صمدی، سعید؛ نصرالهی، خدیجه و کرمعلی سیچانی، مرتضی؛ «بررسی رابطه بین توسعهبازارهای مالی و رشد اقتصادی»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، سال ششم، 1386، شماره 3.
- صمصامی، حسین و امیرجان، رضا؛ «بررسی اثر تسهیلات بانکی بر ارزش افزوده بخش صنعت و معدن»، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاستهای اقتصادی، سال نوزدهم، 1390، شماره 59.
- عباسی، غلامرضا؛ «همگرایی توسعه مالی و تولید بخش صنعتی در ایران»، فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سال سوم، 1389، شماره 1 (پیاپی7).
- مهرگان، نادر و دلیری، حسن؛ کاربرد استاتا در آمار و اقتصاد‌سنجی، انتشارات نورعلم و دانشکده علوم اقتصادی، چاپ اول، 1389.
- نظری، محسن و بازار پول و سرمایه مبارک، اصغر؛ «وفور منابع طبیعی، بیماری هلندی و رشد اقتصادی در کشورهای نفتی»، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، سال هفتم، 1389، شماره 27.
- نوفرستی، محمد؛ ریشه واحد و هم‌جمعی در اقتصاد‌سنجی، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، 1392.
ب- لاتین
Abu-Bader, S. & Abu-Qarn, A. S., 2008, "Financial Development and Economic Growth: The Egyptian Experience", Journal of Policy Modeling, No. 12(4).
Adu, G., Marbuah, G. & Tie Mensah, J. T., 2013, "Financial Development and Economic Growth in Ghana: Does the Measure of Financial Development Matter?", Review of Development Finance, No. 3(4).
Agrawalla, R. K. & Tuteja, S. K., 2007, "Causality between Stock Markets Development and Economic Growth: A Case Study of India", Journal of Management Research, No. 7(3).
Arcand, J. L., Berkes, E. & Panizza, U., 2011, "Too Much Finance?", IMF Working Paper WP/12/161.
Bilbao-Osorio, B. & Rodríguez-Pose, A., 2004, "From R&D to Innovation and Economic Growth in the EU", Growth and Change, No. 35(4).
Cardose, A. & Teixeira, A. C., 2009, "Return on R&D Investment: A Comprehensive Survey on the Magnitude and Evaluation Methodologies", www.inescporto.pt/uitt /RePEc/09.
Coricelli, F. and Roland, I., 2008, "Finance and Growth: When Does Credit Really Matter?", CEPR Discussion Papers 68-85, C.E.P.R. Discussion Papers.
Goldsmith, R. W., 1969, Financial structure and Development, New Haven, CT: Yale University Press.
Hsieh, P., Mishra, C. S. & Gobeli, D. H., 2003, "The Return on R&D versus Capital Expenditures in Pharmaceutical and Chemical Industries", IEEE Transactions on Engineering Management, No. 50(2).
Iimi, A., 2007, "Escaping from the resource curse, Evidence from Botswana and the rest of the World", IMF Staff Papers, No. 54(4).
Imran, M., Bano, S., Azeem, M., M, Y. & Ali. A., 2012, "Relationship between human capital and economic growth: Use of co-integration approach", Journal of Agriculture & Social Sciences, No. 8(4).
معرفی بازار پول و بازار سرمایه
شاید برای شما نیز زیاد پیش آمده باشد که در اخبار یا مقالات اقتصادی واژه هایی چون بازار پول یا بازار سرمایه را شنیده باشید. اما تفاوت آنها را به طور دقیق ندانید.
در علم مالی ( Finance ) تقسیم بندی اعتباری وجود دارد که برای تشریح دقیق تر پدیده های مالی و سرمایه گذاری به کار می رود و شاید در دنیای واقعی مصداق مشخص نداشته باشد. در این مقاله مدیریت سرمایه در مورد این دو مفهوم و تفاوت های آنها توضیح می دهد.
بازار مالی، مکانی است که در آن می توانید خریداران و فروشندگان ابزارهای مالی را پیدا کنید. به طور مثال : سهام ، اوراق قرضه ، پوشش بیمه ، وجوه متقابل و غیره
تمام ابزارهای مالی ارزش خود را از پول به دست می آورند. ممکن است یک میلیون یادداشت ارزی محلی داشته باشید. اما اگر دولت شما از جبران وعده پرداخت خودداری كند (ارز نوعی تعهد دولت برای پرداخت آن است) (مقادیر پیش فرض) ، تمام اسكناسهای شما هیچ ارزشی ندارند.
بنابراین ، دولت ها مسئولیت خود را بر عهده گرفته و تنظیم کننده هایی را تنظیم می کنند که بازارهای مالی را به شرح زیر تقسیم می کنند تا مراحل کار ساده تر شود.
برای آشنایی کامل با اصطلاحات بورس مقاله ” اصطلاحات بورس” را بخوانید”
به طور معمول ، بازارهای مالی به دو دسته تقسیم می شوند:
در علم مالی اگر تامین مالی و سرمایه گذاری کمتر از یکسال باشد، در بازار پول اتفاق می افتد. نماد بازار پول بانک ها هستند که معمولا سپرده ها کوتاه مدت یا کمتر از یکسال هستند و بانک تمایلی به وام های بلند مدت ( 20 یا 30 سال ) ندارند.
یک شرکت یا فرد حقیقی با دریافت وام، به بانک بدهکار شده و پس از تسویه بدهی بانک هیچ حقی نسبت به شرکت نخواهد داشت. در اصطلاح به این روش تامین مالی از طریق بدهی گفته می شود.
بنا به تعریف، بازار پول بازاری برای دادوستد پول و دیگر داراییهای مالی جانشین نزدیک پول است که سررسید کمتر از یکسال دارند. همچنین میتوان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت نام برد.
عدم همزمانی دریافت پول و انجام مخارج، دلیل عمده نیاز واحدهای اقتصادی به بازار پول میباشد.
هر چند امکان نگهداری منابع پولی مستقل از دریافت وجوه نقدی، جهت انجام مخارج برنامه‌ریزی شده برای واحدهای اقتصادی وجود دارد.
اما این امر متضمن هزینه‌ای به شکل نرخ بهره است. بنگاه‌های اقتصادی با هدف حداقل کردن هزینه نرخ بهره، تلاش میکنند که کمترین منابع مالی ممکن را برای انجام دادوستدهای روزانه نگهداری کنند.
به همین خاطر برنامه این واحدهای اقتصادی این است که از ترکیبی از منابع نقد و ابزارهای مالی بازار پول با ویژگی نقدینگی بالا و هزینه و ریسک به نسبت اندک استفاده نمایند.
ویژگی بازار پول:
اندک بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد آن است.
محل های بازار پول:
برای بازار پول محل جغرافیایی خاصی در نظر گرفته نشده است. به اصطلاح بازار پول یک بازار سازمان یافته نیست.
به طور کلی بانکها، مؤسسات اعتباری غیربانکی و سایر مکان‌هایی که دادوستد ابزارهای مالی بازار پول در آن انجام میشود، تشکیل‌دهنده بازار پول هستند.
نهادهای بازار پول
بانک مرکزی و دیگر واسطه‌های مالی بانکی از قبیل، بانکهای تجاری و مؤسسات اعتباری غیربانکی از مهمترین نهادهای بازار پول به شمار می‌آیند.
در کنار این واسطه‌های مالی، شرکتهای تجاری، دولت و موسسات دولتی، صندوقهای سرمایهگذاری، کارگزاران و معامله‌گران و در نهایت سرمایه‌گذاران نیز نقش مهمی در این بازار ایفا میکنند.
ابزارهای بازار پول:
ابزار های بازار پول به طور کلی شامل :
- اسناد خزانه
- پذیرش بانکی
- اوراق تجاری
- گواهی سپرده می باشد.
مشارکت کنندگان در بازار پول:
مشارکت کنندگان در بازار پول، افراد یا واحدهای دارای مازاد نقدینگی هستند که به عنوان پس اندازکننده از طریق مستقیم یا غیر مستقیم منابع خود را با سررسیدهای کوتاه مدت در اختیار واحدهای نیازمند منابع مالی قرار می دهند.
هدف از تشکیل بازار پول:
مهمترین رسالت بازار پول ایجاد تسهیلات برای واحدهای اقتصادی به منظور تأمین نقدینگی به معنای کوتاه مدت آن و نیز تأمین سرمایه در گردش است.
اگر بخواهید تامین مالی بلند باشد، باید به بازار سرمایه مراجعه نمایید. نماد بازار سرمایه نیز بورس می باشد.
در اصطلاح به این نوع تامین سرمایه، تامین سرمایه مبتنی بر حق مالی گفته می شود. در بازار سرمایه شما با ارائه سهام شرکت‌تان، سرمایه جذب کرده و نیاز مالی پروژه های خود را تامین می کنید.
پس‌انداز و سرمایهگذاری برای رشد اقتصاد حیاتی هستند.
در بازار سرمایه اوراق بهادار با سررسید بیشتر از یک سال به فروش می رسد. ، بازار سرمایه پلی است که پس‌انداز واحدهای اقتصادی دارای مازاد را به واحدهای سرمایهگذاری که بدان نیازمندند انتقال می‌دهد. بنابراین بازار سرمایه، واحدهای پس‌اندازی و سرمایه‌گذاران را با یکدیگر ارتباط می‌دهد.
تأمین مالی مخارج دولت با استفاده از بازار سرمایه از جمله قدیمی‌ترین و متداول‌ترین شکل مبادلات مالی است.
اتکای دولت‌ها به بازار سرمایه در اغلب اقتصادهای مدرن نه تنها از این جهت مهم است که دولت‌ها غالباً اوراق بدهی منتشر میکنند تا بخش عمده هزینه‌های خود را تأمین مالی نمایند، بلکه استقراض دولت غالباً حجم عظیمی از کل وجوه عرضه شده در بازار توسط وام‌دهندگان را جذب می‌کند.
نهادهای بازار سرمایه:
بورس اوراق بهادار:
در ابتدا گفتیم مهم ترین نهاد بازار سرمایه بورس است این نهاد گردآورنده یک بازار شفاف برای خرید و فروش اوراق بهادار است که فعالان این حوزه در چارچوب قوانین سازمان بورس اقدام به معامله اوراق می کنند.
بورس کالا:
بورس کالا یک نهاد سازمان یافته است که داد و ستد کالا به شکل قرارداد آتی ، اختیار معامله ، معاوضه شکل می گیرد.
موسسات سپرده گذاری و نگهداری اوراق بهادار:
هدف این موسسات نگهداری اوراق بهادار و نقل و انتقال آن ها به صورت غیر فیزیکی از حساب مبدا به حساب مقصد است که این موسسات این روند را تسهیل و بهبود می بخشند.
مزیت های هر بازار
- یکی از بارزترین این تفاوت‌ها این است که بازار سرمایه منحصرا به سرمایه گذاری میان مدت و بلند مدت (یک ساله و بیشتر) می‌پردازد و بازار پول غالبا به خرید و فروش ابزارهای مالی با سررسید کمتر از یک سال محدود است.
- در بازار پول، اوراقی با تاریخ سر رسید کمتر از یک سال معامله میشود، در حالی که در بازار سرمایه اوراقی با تاریخ سر رسید بیش از یک ساله معامله میشود. بنابراین تفاوت اصلی این دو بازار در تاریخ سر رسیداوراقی است که در آنها معامله میشود.
- مهمترین تفاوتی که در روش تامین سرمایه در بازار پول و سرمایه وجود دارد، بحث حق مالکیت در شرکت است.
هنگامی که شما در بانک وام می گیرید پس از بازپرداخت بدهی خود، بانک هیچ حقی نسبت به شرکت نداشته اما هنگامی که در بورس سهام خود را عرضه می کنید، در حقیقت بخشی از مالکیت شرکت را واگذار می کنید. اگر بیش از 50 درصد سهام شرکت واگذار شود، آنگاه مالکیت شما بر شرکت از دست رفته و سهامداران می توانند در اداره شرکت دخالت کنند.
- البته مزیتی که تامین مالی در بازار سرمایه دارد آن است که اگر برای شرکت شما مشکل مالی بوجود آید، شرکت تعهدی برای پرداخت سود به سهامداران نداشته و آنها در سود و زیان با شما شریک هستند. اما اگر از بانک وامی گرفته باشید موظف به بازپرداخت اقساط هستید و در صورتی که توانایی باز پرداخت تسهیلات خود را نداشته باشید بانک می تواند از طریق قانونی اقدام و شما را مجبور به فروش دارایی ها و سرمایه های شرکت کند تا بدهی خود را تسویه نمایید.
- دیگر تفاوت بزرگ بازار پول و بازار سرمایه ابزارهای مالی متفاوت آنهاست؛ در حالی که بازار پول از سپرده‌ها، وام با وثیقه، حواله و بروات استفاده می‌کند، بازار سرمایه از اوراق بهادار (سهام) و اوراق مشارکت استفاده می‌کند.
شاید برای شما نیز زیاد پیش آمده باشد که در اخبار یا مقالات اقتصادی واژه هایی چون بازار پول یا بازار سرمایه را شنیده باشید. اما تفاوت آنها را به طور دقیق ندانید. در علم مالی ( Finance ) تقسیم بندی اعتباری وجود دارد که برای تشریح دقیق تر پدیده های مالی و سرمایه گذاری به کار می رود و شاید در دنیای واقعی مصداق مشخص نداشته باشد.
دیدگاه شما