مفهوم قرارداد آتی

معرفی آتی

قرارداد آتي قراردادي است كه فروشنده بر اساس آن متعهد می شود در سررسيد معين، مقدار معيني از كالاي مشخص را به قيمتي كه الان تعيين می كنند، بفروشد و در مقابل طرف ديگرقرارداد متعهد می شود آن كالا را با آن مشخصات، خريداري كند در این قراردادها، براي جلوگيري از امتناع طرفين از انجام قرارداد، طرفين به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغي را به عنوان وجه تضمين نزد اتاق پاياپاي بگذارند و متعهدمی شوند متناسب با تغيیرات قيمت آتي، وجه تضمين را تعديل كنند و اتاق پاياپاي بورس کالا از طرف آنان وكالت دارد متناسب با تغييرات، بخشي از وجه تضمين هر يک از طرفين را به عنوان اباحه تصرف در اختيار طرف دیگر معامله قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سر رسيد با هم تسويه كنند

با توجه به اينکه اولين معاملات قراردادهاي آتي در دنيا به صورت استاندارد در بور سهاي کالايي انجام شده است در کشور ما نيزمعاملات اولين قرارداد آتي در بورس کالاي ايران با راه اندازي قرارداد آتي بر روي شمش طلاي يک اونسي که در سال1387مورد پذيرش قرار گرفته بود آغاز شد اما با راه اندازی قراردادهای آتی بر روی سکه طلای بهارآزادی و آغاز معاملات آن هم اکنون تقریبا تمام معاملات آتی بورس کالا به قراردادهای سکه طلای بهارآزادی اختصاص پیدا کرده است که روز به روز نیز بر متقاضیان حضور در این بازار افزوده می شود نگاهی به آمار معاملات قراردادهای آتی در بورس کالای ایران نشان می هد طی مدتی که از راه اندازی این قراردادها می گذرد، حجم و ارزش این معاملات هر سال نسبت به سال قبل افزایش بسیار چشمگیری راتجربه کرده است

انواع اوراق مشتقه بورس کالا

قراردادهای سلف (Forwards)

قراردادی است که به موجب آن دو طرف متعهد می شوند در یک تاریخ مشخص و قیمت مشخص کالا­یی با کیفیت مشخص را که بر اساس توافق طرفین تعیین خواهد شد را مبادله کنند در این قرارداد هم پیش شرط این است که تفاوت دیدگاه نسبت به قیمت آینده برای خریدار و فروشنده وجود داشته باشد بر اساس قرارداد سلف تمامی مبلغ بایستی قبلاپرداخت و کالا در سررسید تحویل شود بدین ترتیب در معاملات غالبا با پول نقد رد و بدل می شود یا اسنادی که معادل پول نقد به شمار می آیند یکی از دارایی هایی که معامله سلف آن ها بسیار متداول است نفت خام است

قراردادهای آتی (Futures Contracts)

قراردادی است که در آن دوطرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص(تعیین شده طبق ضوابط رسمی بورس) و با یک قیمت مشخص (تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص(تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) را مبادله کنند در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند خریدار معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید این قراردادها در بازارهای رسمی یا بورس انجام می‌گیرند و به نوعی نوسان‌های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می‌دهند در این نوع قرارداد، پول، کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی‌شود ولی هر دوطرف معامله برای حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد، ودیعه‌ای به اتاق پایاپای به‌عنوان وجه تضمین حسن انجام قرارداد می‌سپارند برخی از قراردادهای آتی، قابل معامله و واگذاری به دیگران در بورس (بازار دست دوم) هستند لذا این نوع قراردادها به‌عنوان ابزارهای سفته بازی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند

قراردادهای اختیار معامله (Options)

قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد، حق(نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد براساس این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند در این معامله خریدار “اختیار معامله”، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخص با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، آماده فروش دارایی مذکور است چنان‌که از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد(خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد از طرف دیگر فروشنده در صورت تمایل خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است

قراردادهای معاوضه (Swaps)

قراردادی است که در آن دوطرف متعهد هستند که برای مدت مشخص(توافقی است)، دو دارایی یا منافع حاصله از دو دارایی را با کیفیت مشخص(توافقی است) به نسبت تعیین شده، معاوضه کنند پس از سررسید قرارداد دو دارایی یا منافع این دو دارایی به صاحبان اولیه آنها برمی‌گردد این دارایی‌ها می‌توانند فیزیکی مثل گندم، طلا، نفت، چوب و یا مالی مثل اوراق قرضه، مشارکت، وام‌و باشند در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند این قرارداد به‌صورت غیررسمی(خارج از بورس) انجام می‌گیرد

مزایای قراردادهای مشتقه

امكان خريد و يا فروش استقراضي دارايي

تضمين معاملات توسط اتاق پاياپاي بورس

اصطلاحات قراردادهای مشتقه

وجه تضمین اولیه

سرمایه‌گذارانی که قصد خرید یا فروش قرارداد آتی را دارند ابتدا باید مبلغی را به عنوان ضمانت نزد کارگزار بورس بگذارند که به حساب وجه تضمین معروف است که متناسب با تغییر ارزش قراردادهای آتی، حساب هر یک از طرفین تعدیل می‌شود میزان این وجه را بورس تعیین می‌کند، لیکن کارگزاران بورس می‌توانند با توجه به میزان اعتبار مالی سرمایه‌گذار، سطح این وجه تضمین را تغییر دهند هدف اصلی این امر، حداقل کردن ریسک نکول قرارداد است

حداقل وجه تضمین

نسبتی از وجه تضمین اولیه است که کاهش موجودی حساب عملیاتی کارگزار به کمتر از این نسبت، منجر به صدور اخطاریه افزایش وجه تضمین می‌شود هرگاه مانده حساب وجه تضمین از حداقل وجه تضمین ثابت کمتر شود، بلافاصله بورس اقدام به تقاضای وجه تضمین خواهد کرد

حداقل وجه تضمین

نسبتی از وجه تضمین اولیه است که کاهش موجودی حساب عملیاتی کارگزار به کمتر از این نسبت، منجر به صدور اخطاریه افزایش وجه تضمین می‌شود هرگاه مانده حساب وجه تضمین از حداقل وجه تضمین ثابت کمتر شود، بلافاصله بورس اقدام به تقاضای وجه تضمین خواهد کرد

توضیح قرار داد آتی و میزان ریسک آن

قبل از آنکه درباره قرارداد آتی برای شما صحبت کنم، باید این نکته را تأکید کنم که سرمایه‌گذاری در قراردادهای آتی، بسیار پرریسک‌تر از سهام بوده و نیازمند تخصص بسیار زیاد در این زمینه است، بنابراین، به افراد عـادی و مفهوم قرارداد آتی غیرمتخصص به هیچ وجـه توصیه نمی‌شود در قرارداد آتی سرمایه‌گذاری کنند.

قرارداد آتی چیست؟

با توجه به عبارت قرارداد آتی، می‌توان فهمید اولا کلمه قرارداد در این عبارت، حاکی از نوعی رابطه قراردادی بین خریـدار و فروشنـده است و ثانیا، کلمه آتی در این عبارت، نشان می‌دهد قراردادی که بین فروشنده و خریدار قرارداد آتی وجود دارد، مربوط به آینده است.

با این مقدمه، به سراغ تعریف قرارداد آتـی می‌رویم:

قرارداد آتـی قراردادی است که براساس آن، فروشنده متعهد می‌شود تعداد معینی از یک دارایی (مانند سهام) را در تاریخ مشخصی در آینده، با قیمت معین به خریـدار تحویل نماید؛ در مقابل خریدار قرارداد آتی هم متعهد می‌شود دارایی موردنظر را در تاریخ تعیین شده، با قیمت معین از فروشنده اوراق، خریداری نماید. اجازه بدهید با یک مثال توضیح دهیم:

فرض کنید قیمت سهام شرکت "الف" هم‌اکنون در بورس 200 تومـان است. یک سرمایه‌گذار را درنظر بگیرید که براساس بررسی‌ها و مطالعات دقیق، به این نتیجه رسیده است که قیمت سهام شرکت الف در چهار ماه آینده، با 20 درصد افزایش، به 240 تومان خواهد رسید، بنابراین، از دید این سرمایه‌گذار، خرید سهام شرکت الف می‌تواند سودآوری قابل قبولـی داشته باشد.

اولیـن گزینه‌ای که پیش روی این سرمایه‌گذار قرار دارد، این است که سهام مذکور را خریداری نماید و منتظـر باشد تا پس از چهار مـاه، قیمت سهم رشد کرده و سود موردنظر وی محقق شود. طبیعتا درصورتی که پیش‌بینی وی دقیـق باشد و قیمت سهم از 200 تومان، به 240 تومان برسد، وی در مدت چهار ماه 20 درصد سـود خواهد کرد.

اما این سرمایه‌گذار می‌تواند بجای آنکه سهام شرکت الف را خریداری و همه پول موردنیاز برای آن را پرداخت نماید، تنها با پرداخت درصدی از این پول، قرارداد آتی سهام شرکت الف با سررسید چهارماهه را در بورس خریداری نمایـد. برای مثال، اگر سرمایه‌گذار قرارداد آتی سهام شرکت الف با قیمت 220 تومان و سررسید چهار ماهه را خریداری کند، به این معناست که وی متعهد شده است چهار ماه بعد، تعداد معینی از سهام شرکت مذکور را با قیمت هر سهم 220 تومـان، از فروشنده قرارداد آتـی، خریداری نمایـد.

طبیعتـا درصورتی که پیش‌بینی این سرمایه‌گذار درست باشد و قیمت سهم شرکت الف در چهار ماه بعد، به 240 تومان برسد، وی به ازای هر سهم 20 تومان سود خواهد کرد (20=220-240)، اما اگر به هر دلیل اگر قیمت سهم در چهار ماه بعد، کمتر از مبلغ ذکر شده در قرارداد آتی یعنی 220 تومان باشد، این سرمایه‌گذار متحمل زیان خواهد شد.

اولین سوالـی که ممکن است برای شما بوجود آمده باشد که تفاوت خرید سهام، با خرید قرارداد آتی سهام چیست؟ اگر به مثال ذکر شده دقت کنیـد، پاسخ این سوال را متوجه خواهید شد. برای خرید سهام، سرمایه‌گذار باید همه پول را بپردازد، اما در خرید قرارداد آتی سهام، سرمایه‌گذار تنها با پرداخت درصدی از پول که به عنوان وجه تضمین توسط بورس اخذ می‌شود، می‌تواند مطمئن باشد که سهام موردنظر خود را در تاریخ تعیین شده، با قیمت مندرج در قرارداد خریـداری خواهد کرد. وجه تضمین هم دقیقا به این علت، توسط بورس از خریدار و فروشنده قراردادهای آتی دریافت می‌شود که طرفین قرارداد به تعهدات خود مبنی‌بر تحویل سهام، با قیمت مشخص در تاریخ تعیین شـده، پایبند باشند.

دومین سوال این است که اگر قرارداد آتـی، چنین مزیتی دارد که سرمایه‌گذار تنها با پرداخت درصدی از پول، می‌تواند کل سود ناشی از افزایش قیمت سهام را بدست آورد، چرا تنها تعداد بسیار محدودی از سرمایه‌گذاران در قراردادهای آتـی، سرمایه‌گذاری می‌کنند؟

مثال قبل را درنظر بگیرید. فرض کنید پیش‌بینی سرمایه‌گذار مبنی‌بر اینکه قیمت سهام شرکت الف در چهار ماه بعد به 240 تومان برسد، محقق نشود و بجای آن، قیمت سهم به 180 تومان کاهش یابد. در این حالت، سرمایه‌‌گذار نه تنها سود بدست نخواهد آورد، بلکه متحمل زیان 40 تومان نیز خواهد شد، زیرا وی متعهد شده است در تاریخ مذکور، تعداد معینی از سهام شرکت الف را با قیمت 220 تومان بخرد، درحالیکه قیمت این سهـم در بورس، هم‌اکنـون 180 تومان است: 40 = 180 - 220

بنابراین، به همان اندازه که احتمال کسب سود در قراردادهای آتـی بیشتر است، احتمال کسب زیـان براثر پیش‌بینی نادرست قیمت سهام در آینده نیز در قراردادهای آتی، بیشتر از سایر انواع اوراق بهادار است و بنابراین، ممکن است سرمایه‌گذار به علت پیش‌بینی نادرست قیمت سهم، متحمل زیانی سنگین در مقایسه با مبلغ سرمایه‌گذاری خود شود، بنابراین، به همان اندازه که احتمال کسب بازده در قراردادهای آتـی بیشتر از سهام است، ریسک این اوراق نیز در مقایسه با سهام، بسیار بیشتر است.

در پایـان، توجه به این نکته لازم است که در بازار سرمایه ایران، قرارداد آتی صرفا محدود به سهام نیست، بلکه در بورس کالای ایران نیز قراردادهای آتی سکه بهار آزادی داد و ستد می‌شود و جالب اینکه حجم معاملات قراردادهای آتی سکه طلا در بورس کالای ایران، بسیار بیشتـر از حجم معاملات قراردادهای آتی سهام است.

البته برای چندمین بار، تأکید می‌کنیم که قراردادهای آتی، جزو اوراق بهادار بسیار پرریسک محسوب می‌شوند و لازم است سرمایه‌گذاران، حتی درصورت داشتن قدرت ریسک‌پذیری بالا، قبل از ورود به این عرصه، شناخت کافی درخصوص ابعاد و جزئیات قراردادهای آتـی بدست آورند.

قرارداد آتی چیست؟ | معرفی و بررسی قرارداد آتی و کاربردهای آن در بازارهای مالی - سرمایه گذاری آداس

با مطالعه مقاله ” قرارداد آتی چیست؟ ” منتشر شده در مجله سرمایه گذاری آداس شما به طور کلی با معاملات فیوچرز و انواع آن آشنا می شوید. این سطح از آشنایی می تواند برای شما در سرمایه گذاری در بازارهای مالی کافی باشد. همراه مجله سرمایه گذاری آداس باشید برای ”معرفی قرارداد آتی”.

تعریف قرارداد آتی

قبل از مطالعه تعریف قرارداد آتی، باید از از ماهیت ابزارهای مشتقه معاملاتی در بازارهای مالی مطلع بود.

ابزارهای مشتقه معاملاتی چیست؟

در بازارهای مالی ابزارهای مشتقه معاملاتی دارایی هستند که توسط یک دارایی دیگر ارزش پیدا می کنند. به عنوان مثال ابزار مشتقه اوراق بهادار که در بازارهای مالی بین المللی معامله می شوند، توسط ارزش گذاری کمپانی که پشتوانه آن سهام هر سهم است ارزش پیدا می کنند و به بیان ساده، ارزش هر اوراق بهادار تابعی از ارزش کمپانی پشتوانه آن است.

قرارداد آتی

حال که با مفهوم ابزارهای مشتقه آشنا شدید، مفهوم قرارداد های آتی را نیز بهتر درک خواهید کرد. قرارداد آتی یک ابزار مشتقه معاملاتی در بازارهای مالی است که شخص خریدار و فروشنده معامله ای را برای آینده تنظیم می کنند.

در قرارداد آتی، فروشنده یک ابزار قابل معامله را در آینده به خریدار به فروش می رساند به طوریکه قیمت، تاریخ و دیگر موئلفه های معامله در زمان حال تدوین و ثبت می شود.

به عنوان مثال فروشنده قراردادی مبنی بر فروش یک واحد ارز دیجیتال بیت کوین، به قیمت 2 برابر قیمت روز و در فاصله زمانی 3 ماه برای خریدار تنظیم می کند. این فرآیند را معاملات قرارداد آتی در بازارهای مالی معرفی می کنند.

کاربرد قرارداد آتی چیست؟

نوآوری قراردادهای آتی در سال 1972 میلادی در صنعت کشاورزی و سوخت های فسیلی بنیان گذاری شده است. کشاورزان توسط این قرارداد می توانستند محصول خود را در زمان حال به فروش برسانند و درآمد حاصل از آن را دریافت کنند در صورتی که محصول را طبق قرارداد چند ماه بعد به خریدار تحویل دهند.

به بیان ساده تر، قرارداد آتی یک استراتژی مناسب برای خریداران یا فروشندگانی است که تمایل به پیش خرید یا پیش فروش یک دارایی را با قیمت روز دارند. این استراتژی برای افراد کاهش ریسک نوسان قیمت را به همراه می آورد.

یکی از مهم ترین کاربرد ها در قرارداد های آتی، صفته بازی معامله گران بازارهای مالی مختلف است. همانطور که در اکثر پلتفرم های معاملاتی بارها مشاهده کرده اید، در قسمت فیوچرز (Futures) معاملات آتی دارایی ها صورت می گیرد.

در بازار قرارداد های آتی، ویژگی کسب سود از بازار نزولی برای معامله گران وجود دارد که به آن بازار دوطرفه نیز گفته می شود. برای درک بهتراین موضوع باید تفاوت بازارهای Spot و Futures را به صورت خلاصه و مفهوم قرارداد آتی مفید مطاله کنید!

تفاوت بازارهای قرارداد آتی و معاملات نقدی

به صورت خلاصه، دارایی ها در بازار معاملات نقدی Spot پس از اتمام پرداخت هزینه، خریدار کالا را دریافت می کند. اما در بازار معاملات قرارداد آتی Futures معامله گران پرداخت انجام می دهند در صورتی که دریافت کالا به صورت لحظه ای نیست.

در بازار معاملات قرارداد آتی، معاملات به صورت موقعیت های معاملاتی خرید (long) و فروش (short) صورت می گیرد. این ویژگی به سفته بازها امکان کسب سود در بازارهای نزولی از طریق موقعیت معاملاتی فروش (short) را فراهم می سازد.

این ویژگی در بازارهای نقدی (Spot) فراهم نیست و معامله گران فقط از طریق خرید در قیمت کمتر و فروش در قیمت بالاتر می توانند به سود دست پیدا کنند که در اصطلاح های بازارهای مالی آن را بازار یک طرفه معرفی می کنند.

توضیح قرار داد آتی و میزان ریسک آن

قبل از آنکه درباره قرارداد آتی برای شما صحبت کنم، باید این نکته را تأکید کنم که سرمایه‌گذاری در قراردادهای آتی، بسیار پرریسک‌تر از سهام بوده و نیازمند تخصص بسیار زیاد در این زمینه است، بنابراین، به افراد عـادی و غیرمتخصص به هیچ وجـه توصیه نمی‌شود در قرارداد آتی سرمایه‌گذاری کنند.

قرارداد آتی چیست؟

با توجه به عبارت قرارداد آتی، می‌توان فهمید اولا کلمه قرارداد در این عبارت، حاکی از نوعی رابطه قراردادی بین خریـدار و فروشنـده است و ثانیا، کلمه آتی در این عبارت، نشان می‌دهد قراردادی که بین فروشنده و خریدار قرارداد آتی وجود دارد، مربوط به آینده است.

با این مقدمه، به سراغ تعریف قرارداد آتـی می‌رویم:

قرارداد آتـی قراردادی است که براساس آن، فروشنده متعهد می‌شود تعداد معینی از یک دارایی (مانند سهام) را در تاریخ مشخصی در آینده، با قیمت معین به خریـدار تحویل نماید؛ در مقابل خریدار قرارداد آتی هم متعهد می‌شود دارایی موردنظر را در تاریخ تعیین شده، با قیمت معین از فروشنده اوراق، خریداری نماید. اجازه بدهید با یک مثال توضیح دهیم:

فرض کنید قیمت سهام شرکت "الف" هم‌اکنون در بورس 200 تومـان است. یک سرمایه‌گذار را درنظر بگیرید که براساس بررسی‌ها و مطالعات دقیق، به این نتیجه رسیده است که قیمت سهام شرکت الف در چهار ماه آینده، با 20 درصد افزایش، به 240 تومان خواهد رسید، بنابراین، از دید این سرمایه‌گذار، خرید سهام شرکت الف می‌تواند سودآوری قابل قبولـی داشته باشد.

اولیـن گزینه‌ای که پیش روی این سرمایه‌گذار قرار دارد، این است که سهام مذکور را خریداری نماید و منتظـر باشد تا پس از چهار مـاه، قیمت سهم رشد کرده و سود موردنظر وی محقق شود. طبیعتا درصورتی که پیش‌بینی وی دقیـق باشد و قیمت سهم از 200 تومان، به 240 تومان برسد، وی در مدت چهار ماه 20 درصد سـود خواهد کرد.

اما این سرمایه‌گذار می‌تواند بجای آنکه سهام شرکت الف را خریداری و همه پول موردنیاز برای آن را پرداخت نماید، تنها با پرداخت درصدی از این پول، قرارداد آتی سهام شرکت الف با سررسید چهارماهه را در بورس خریداری نمایـد. برای مثال، اگر سرمایه‌گذار قرارداد آتی سهام شرکت الف با قیمت 220 تومان و سررسید چهار ماهه را خریداری کند، به این معناست که وی متعهد شده است چهار ماه بعد، تعداد معینی از سهام شرکت مذکور را با قیمت هر سهم 220 تومـان، از فروشنده قرارداد آتـی، خریداری نمایـد.

طبیعتـا درصورتی که پیش‌بینی این سرمایه‌گذار درست باشد و قیمت سهم شرکت الف در چهار ماه بعد، به 240 تومان برسد، وی به ازای هر سهم 20 تومان سود خواهد کرد (20=220-240)، اما اگر به هر دلیل اگر قیمت سهم در چهار ماه بعد، کمتر از مبلغ ذکر شده در قرارداد آتی یعنی 220 تومان باشد، این سرمایه‌گذار متحمل زیان خواهد شد.

اولین سوالـی که ممکن است برای شما بوجود آمده باشد که تفاوت خرید سهام، با خرید قرارداد آتی سهام چیست؟ اگر به مثال ذکر شده دقت کنیـد، پاسخ این سوال را متوجه مفهوم قرارداد آتی خواهید شد. برای خرید سهام، سرمایه‌گذار باید همه پول را بپردازد، اما در خرید قرارداد آتی سهام، سرمایه‌گذار تنها با پرداخت درصدی از پول که به عنوان وجه تضمین توسط بورس اخذ می‌شود، می‌تواند مطمئن باشد که سهام موردنظر خود را در تاریخ تعیین شده، با قیمت مندرج در قرارداد خریـداری خواهد کرد. وجه تضمین هم دقیقا به این علت، توسط بورس از خریدار و فروشنده قراردادهای آتی دریافت می‌شود که طرفین قرارداد به تعهدات خود مبنی‌بر تحویل سهام، با قیمت مشخص در تاریخ تعیین شـده، پایبند باشند.

دومین سوال این است که اگر قرارداد آتـی، چنین مزیتی دارد که سرمایه‌گذار تنها با پرداخت درصدی از پول، می‌تواند کل سود ناشی از افزایش قیمت سهام را بدست آورد، چرا تنها تعداد بسیار محدودی از سرمایه‌گذاران در قراردادهای آتـی، سرمایه‌گذاری می‌کنند؟

مثال قبل را درنظر بگیرید. فرض کنید پیش‌بینی سرمایه‌گذار مبنی‌بر اینکه قیمت سهام شرکت الف در چهار ماه بعد به 240 تومان برسد، محقق نشود و بجای آن، قیمت سهم به 180 تومان کاهش یابد. در این حالت، سرمایه‌‌گذار نه تنها سود بدست نخواهد آورد، بلکه متحمل زیان 40 تومان نیز خواهد شد، زیرا وی متعهد شده است در تاریخ مذکور، تعداد معینی از سهام شرکت الف را با قیمت 220 تومان بخرد، درحالیکه قیمت این سهـم در بورس، هم‌اکنـون 180 تومان است: 40 = 180 - 220

بنابراین، به همان اندازه که احتمال کسب سود در قراردادهای آتـی بیشتر است، احتمال کسب زیـان براثر پیش‌بینی نادرست قیمت سهام در آینده نیز در قراردادهای آتی، بیشتر از سایر انواع اوراق بهادار است و بنابراین، ممکن است سرمایه‌گذار به علت پیش‌بینی نادرست قیمت سهم، متحمل زیانی سنگین در مقایسه با مبلغ سرمایه‌گذاری خود شود، بنابراین، به همان اندازه که احتمال کسب بازده در قراردادهای آتـی بیشتر از سهام است، ریسک این اوراق نیز در مقایسه با سهام، بسیار بیشتر است.

در پایـان، توجه به این نکته لازم است که در بازار سرمایه ایران، قرارداد آتی صرفا محدود به سهام نیست، بلکه در بورس کالای ایران نیز قراردادهای آتی سکه بهار آزادی داد و ستد می‌شود و جالب اینکه حجم معاملات قراردادهای آتی سکه طلا در بورس کالای ایران، بسیار بیشتـر از حجم معاملات قراردادهای آتی سهام است.

البته برای چندمین بار، تأکید می‌کنیم که قراردادهای آتی، جزو اوراق بهادار بسیار پرریسک محسوب می‌شوند و لازم است سرمایه‌گذاران، حتی درصورت داشتن قدرت ریسک‌پذیری بالا، قبل از ورود به این عرصه، شناخت کافی درخصوص ابعاد و جزئیات قراردادهای آتـی بدست آورند.

قرارداد آتی( Future Contract )چیست؟

قرارداد های آتی را بیشتر بشناسم و مفوم و هدف قرارداد های آتی چیست

قرارداد آتی (Future Contract)، قراردادی است منعقد شده بین دو نفر که در آن یک سرمایه مشخص ، در زمانی تعیین شده (در آینده) و با قیمت تعیین شده خرید و فروش می‌شود.

در این نوع قرارداد، خریدها با نام ( long) وفروش ها با نام (short) انجام میشود. در موقعیت خرید یا long، خریدار موافقت می‌کند، دارایی مورد نظر را با قیمت مشخص شده در تاریخی معین خریداری کند.

همچنین در موقعیت فروش یا short فروشنده تضمین می‌کند که در تاریخی معین و با رسیدن به تاریخ سررسید قرارداد، سرمایه مشخص شده را با قیمت مورد توافق بفروشد.

مفهوم قرارداد آتی

قرارداد آتی به قراردادی گفته میشود که طرفین قرارداد درآن توافق میکنند دارایی مشخص شده را در تاریخ سررسید قرارداد خرید و فروش کنند.

به بیان ساده تر در قرارداد آتی طرف “الف” توافق میکند که در تاریخ سرسید سرمایه با قیمت مشخص شده را به طرف ”ب” بفروشد و طرف “ب” نیز توافق میکند در تاریخ سررسید قرارداد دارایی با قیمت مشخص شده را از طرف” الف” بخرد.

برای درک بهتر موضوع به این مثال توجه کنید: فرض کنید یک شرکت فعال در حوزه ساختمان سازی، برای در امان ماندن از تغییرات قیمت مصالح ساختمانی، یک قرارداد آتی میان خود و کارخانه تولید کننده سیمان منعقد می‌کند.

فرض می‌کنیم که قیمت هر بسته سیمان در زمان انعقاد قرارداد، ۱۰ دلار است. شرکت ساختمانی که پیش‌بینی می‌کند قیمت سیمان رشد خواهد کرد، یک قرارداد آتی خرید سه ماهه برای هزار بسته سیمان و با ارزش ۱۰ هزار دلار خریداری می‌کند.

طبق این قرارداد، شرکت ساختمانی پول هزار بسته سیمان را پرداخت می‌کند و سه ماه دیگر که قرارداد به اتمام رسید، بسته‌های سیمان را تحویل خواهد گرفت.

هدف قرارداد آتی چیست؟

قراردادهای آتی به دو منظور استفاده می‌شوند:

• مصونیت و پوشش ریسک (Hedging)
• سفته‌بازی (Speculation)

پوشش ریسک

قرارداد های آتی ریسک های پیش بینی شده و احتمالی موجود در آینده را برای طرفین قرار داد یعنی همان خریدار و فروشنده ازبین میبرد.

مثالی که در قسمت قبل آورده شد را در نظر داشته باشید، فرض کنید شرکت ساختمانی می‌داند که باید حتما در آینده سیمان مورد نیاز خود را خریداری کند.

در این حالت باید قراردادی آتی از نوع خرید (لانگ) ایجاد کند. بدین ترتیب او خطر افزایش قیمت را با خرید یک قرارداد آتی خنثی می کند.

همچنین اگر کارخانه تولید سیمان پیش بینی کند که در آینده قیمت فروش سیمان افت خواهد کرد، فروشنده قرارداد آتی از نوع فروش (شورت) منعقد می‌کند که در تاریخ سر رسید، مقدار مشخص شده را به خریدار بفروشد. بدین ترتیب او خود را از خطرات احتمالی کاهش قیمت مصالح دور کرده است.

یکی از اصلی ترین دلایل ایجاد قراردادهای آتی نوسانات زیاد در بازار و اطمینان نداشتن از اتفاقات پیش رو است، که ریسک نوسانات قیمت برای طرفین قرارداد را کاهش میدهد.

سفته‌بازی

با استفاده از این نوع قرارداد، خریدار میتواند بر اساس تحلیلی که – مبنی بر افزایش قیمت یک دارایی در آینده – انجام داده سود کند.

همچنین فروشنده نیز بر اساس پیش بینی خود این احتمال را میدهد که قیمت دارایی‌اش در آینده کاهش پیدا می‌کند، به همین دلیل طی یک قرارداد آتی دارایی مورد نظرش را میفروشد.

قرارداد آتی بیت کوین

در واقع قراردادهای آتی بیت کوین با استفاده از سفته‌بازی – که در قسمت قبل گفته شد – یا انجام معاملات پر ریسک مالی ایجاد میشود.

برای مثال فردی برای اینکه از نوسانات قیمت بیت کوین در امان باشد ، قرارداد آتی میان خود و فردی دیگر منعقد میکند، خریدار احتمال میدهد که بیت کوین در آینده با افزایش قیمت رو به است.

در این حالت، خریدار یک قرارداد آتی با سررسید چند ماهه ایجاد می‌کند. طبق این قرارداد خریدار در زمان ایجاد آن، پول بیت کوین را پرداخت و بیت کوین‌ها را در تاریخ سررسید دریافت می‌کند.

حالا اگر تحلیل خریداردرست باشد و قیمت بیت کوین افزایش یابد، او سود کرده است. اما این قراردادها چه سودی برای فروشنده دارد؟

توجه داشته باشید قیمتی که در قراردادهای آتی ذکر می‌شود توافقی است؛ پس فروشنده هم می‌تواند با در نظر گرفتن پیش بینی خود از قیمت ها وارد این معاملات شود. فروشنده می‌تواند با اطمینان یافتن از ثابت ماندن یا کاهش قیمت در آینده، وارد چنین قراردادهایی شود.

قراردادهای آتی در بازارهای پر نوسان مانند بیت کوین از دو جهت سودمند هستند. اول اینکه می‌توان با استفاده درست از آنها، خطرات سرمایه‌گذاری را کاهش داد؛ نکته دوم اینجاست که در عین حفاظت از سرمایه‌ها، معامله‌گر می‌تواند به سود نیز برسد.

اما همه اینها به آگاهی معامله گر از بازارهای قراردادهای آتی، بازار بیت کوین و نحوه کار با آنها بستگی دارد.

اهرم یا لوریج (Leverage) در قرارداد آتی چیست؟

برخی اوقات تریدر نیاز دارد بروی ارقام بالاتری معامله کند اما ممکن است موجودی کافی برای انجام معامله مورد نظر را نداشته باشد، در چنین مواقعی میتوان از اهرم یا لوریج استفاده کند.

اهرم یا لوریج زمانی استفاده میشود که بخواهیم چند برابر موجودی اصلی حساب معامله کنیم.

همانطور که در علم فیزیک از اهرم برای آسان تر انجام دادن امور استفاده میشود در امور مالی واقتصادی هم از اهرم برای کسب سود بیشتر استفاده میشود.

برای درک بهتر این موضوع میتوان اهرم را نوعی وام در نظر گرفت که کاربر از صرافی مورد نظر برای سرمایه گذاری میگیرد.

لوریج در قرارداد های آتی یک استراتژی مهم است و معامله گران با استفاده از آن میتوانند سود قابل توجهی بدست آورند. این ویژگی به معامله گران کمک می‌کند تا سرمایه کمتری به معاملات خود در قرارداد آتی وارد کنند و سود بیشتری کسب کنند.

اما باید به این نکته توجه کنید که استفاده از اهرم‌ها به همان اندازه که برای معامله گر سود آور است به همان میزان نیز میتواند ضرر آفرین باشد. در کل نمی‌توان هیچ نوع سرمایه‌ گذاری یا معامله ای را بدون ریسک تلقی کرد.

هرچقدر لوریج بالاتر باشد، ریسک بیشتر خواهد شد و حتی ممکن است ظرف چند دقیقه کل سرمایه خود را از دست بدهید.درواقع سود و زیان موجود در معامله با لوریج به این بستگی دارد که معامله گر از اهرم به صورت درست وصحیح استفاده کند یا خیر؟

پس به یاد داشته باشید که با استفاده از اهرم ممکن است مفهوم قرارداد آتی سود کلانی کسب کنید اما این امکان نیز وجود دارد که اهرم استفاده شده در معامله باعث ضرر شده و سرمایه به طور کامل از دست برود !

با رسیدن به موعد سررسید قرارداد ، سرمایه‌گذار موظف است مقدار ارزش اولیه قرارداد را به کارگزار برگرداند.