فرایند و آثار منفی معاملات فردایی
در سال‌های اخیر بازاری غیررسمی در اقتصاد کشور تشکیل شده که اصطلاحاً به آن بازار معاملات فردایی گفته می‌شود که در این نوع معاملات قراردادی کتبی وجود ندارد و با نوعی قمار و ریسک ذاتی همراه است که آثار غیر قابل جبرانی مثل افزایش نرخ کالای مورد معامله را به دنبال داشته است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع‌رسانی راه دانا؛ یکی از مشکلات بازار ارز و طلا شکلی خاص از معاملات غیررسمی است که نام معاملات فردایی بر آن گذاشته شده است.
یکی از مهم‌ترین دلایلی که در قانونی‌بودن این معاملات خلل وارد ساخته این است که این معاملات در هیچ سامانه‌ای به‌صورت قانونی ثبت نمی‌شوند. دلالانی که این معاملات را انجام می‌دهند عموماً در شرایطی که تعادل و ثبات نسبی در بازار خریدوفروش ارز ایجاد می‌شود از طریق اعلام ارقام و قیمت‌های غیرواقعی (بالاتر از قیمت واقعی ارز) هیجان را به بازار وارد می‌کنند. هیجانی که منجر به بالارفتن قیمت ارز می‌شود.
لازم به ذکر است که طبق ماده ۱۳ قانون مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها، انجام هرگونه معامله فردایی چه توسط افراد حقیقی و چه توسط افراد حقوقی، جرم به شمار می‌رود. افراد حقیقی و یا حقوقی که این معاملات را انجام می‌دهند نیز بر طبق ماده ۱۵ همین قانون و به استناد قانون پولی و بانکی کشور، به علت ایجاد اختلال در نظام اقتصادی و همچنین تنظیم بازار غیر متشکل پولی تحت تعقیب قرار خواهند گرفت.
باوجوداینکه از نظر برخی کارشناسان چنین معاملاتی برای به تراز رسیدن بازارهای پولی و مالی کشور لازم است، اما مشکلات فقهی مانند قمار و غرر در آنها وجود معاملات فردایی دلار چیست؟ دارد؛ در نتیجه باید به راهکارهای این مشکل پرداخت تا از کانال‌های جایگزین بازار، ابزاری مشابه و درعین‌حال بدون مشکلات فقهی را برای جبران این معاملات در دست داشته باشیم.
معامله فردایی چیست؟
در نظام پولی و بانکی کشور ما معاملات آتی ارز (بازار آزاد) به رسمیت شناخته نمی‌شود و بر اساس مقررات موجود این کار غیرقانونی است، و همین خلأ موجب شده تا در سال‌های اخیر بازاری غیررسمی در اقتصاد کشور تشکیل شود که اصطلاحاً به آن بازار معاملات فردایی گفته می‌شود، به این معنی که در آن ذینفعان بازار ارز در پایان یک روز معاملاتی، دررابطه‌با قیمت ارز در روز آینده با یکدیگر وارد معامله می‌شوند و بر اساس پیش‌بینی‌هایی که از نرخ ارز در روز آینده دارند، تعهدات طرف مقابل را بر عهده می‌گیرند. در واقع تلاش می‌کنند با پیش‌بینی صحیح نرخ ارز در آینده به سود مرتبط دست پیدا کنند و طبعاً زیان ناشی از پیش‌بینی ناصحیح خود را نیز بپردازند.
در این نوع معاملات یک نفر به‌عنوان سرگروه تعیین می‌شود. سرگروه برای بالابردن تضمین معاملات و پرداخت غرامت در صورت انجام پیش‌بینی نادرست که اصطلاحاً «تاوان» نامیده می‌شود متناسب با سقف فعالیت مورد تقاضای عضو، از وی چک تضمین یا در اصطلاح چک گارانتی می‌گیرد که معمولاً مبلغ چک بالاتر از میزان تعهد است تا در صورت زیان تاوان را پوشش دهد و پس از ۱۵ ساعت (یک روز کاری) تسویه انجام می‌شود.
شایان‌ذکر است که در این نوع معاملات هیچ نوع متن قرارداد مکتوبی بین طرفین امضا نمی‌شود و توافقات به‌صورت حضوری یا تلفنی صورت می‌گیرد. همچنین تحویل ارز هیچ‌گونه موضوعیتی برای طرفین ندارد.
مشکلات شرعی، عرفی و قانونی معاملات فردایی
معامله انجام شده در واقع معامله روی تغییرات نرخ ارز است. در این تصویر حقوقی طرفین هیچ تعهدی برای انجام بیع در روز آینده به یکدیگر نمی‌دهند، بلکه روی تغییرات نرخ دلار به‌نوعی شرط‌بندی می‌کنند. به عبارت دقیق‌تر، در این تصویر طرفین معامله ریسک نوسان قیمت ارز در روز بعد را به هم تضمین می‌دهند. در واقع هر یک از طرفین معامله که پیش‌بینی ناصحیح انجام دهد، موظف است به‌اندازه خطا در پیش‌بینی نرخ فردایی ارز، به‌طرف مقابل تاوان بپردازد.
دو اصل ممنوعیت قمار و غرر در معاملات فردایی رعایت نمی‌شود
از منظر فقهی این نوعی ساختار حقوقی جدیدی محسوب می‌شود که لازم است در چارچوب اصل آزادی و لزوم قراردادها در فقه اسلامی تحلیل شود. به‌عبارت‌دیگر نمی‌توان آن را در زمره عقود متعارف و سنتی مانند مرابحه، اجاره و. تحلیل کرد که چهار ضابطه عمومی قرارداد مانند ممنوعیت ربا، ضرر، غرر و قمار وجود دارد که تمامی عقود این ضوابط عمومی را تأمین کنند. براین‌اساس در معاملات فردایی ارز دو اصل ممنوعیت قمار و غرر نیازمند بررسی دقیق است
در این نوع معاملات قمار به معنی همان تاوان روز بعد و منظور از غرر «خدعه» است که به معامله‌ای که در آن نوعی از خطر وجود داشته باشد گفته می‌شود که باتوجه‌به مبهم بودن عوض و معوض در این معامله، چالش غرر به‌صورت جدی قابل‌توجه است. چرا که به لحاظ فقهی وجود ابهام در عوض و معوض معاملات یکی از عوامل اصلی غرر در معامله محسوب می‌شود.
پیش‌بینی نوسانات قیمت ارز، سکه، طلا و مانند آنها مشروع نیست
راهکارهای جایگزینی که مشکل شرعی نداشته باشند
کارشناسان باتوجه‌به اینکه معتقدند معاملات فردایی ارز یک نیاز کاملاً واقعی محسوب می‌شود و بازارهای پولی و مالی به آن نیاز دارند؛ دو راهکار کوتاه‌مدت و بلندمدت برای جایگزین‌شدن آن با معاملات فردایی ارز در چارچوب شرعی پیشنهاد کرده‌اند. راهکار طراحی شده برای رفع معضل معاملات فردایی ارز در کوتاه‌مدت، تعهد بیع در آینده پیشنهاد شده است. در این راهکار فروشنده بر اساس قرارداد متعهد می‌شود تا در سررسید مشخص مانند یک روز کاری، مقدار معینی از یک ارز خارجی را به قیمتی که در زمان حال تعیین می‌شود، بفروشد.
در مقابل، خریدار ارز متعهد می‌شود که ارز مذکور را با مشخصات ذکر شده خریداری کند که این راهکار ملزوماتی دارد که تأکید شده است تدابیر مشخصی در نظر گرفته شود تا معاملات مذکور حقیقتاً روی ارز اتفاق بیفتد و نه روی تغییرات نرخ ارز به‌گونه‌ای که به طور مشخص امکان تحویل فیزیکی در معاملات در نظر گرفته شود.
راهکار بلند مدتی که برای این معاملات پیشنهاد شده، تشکیل و توسعه بازار رسمی معاملات آتی ارز است. حسین میثمی و کامران ندری از کارشناسان اقتصادی و اساتید دانشگاه معتقدند که پس از کسب موافقت بانک مرکزی، می‌توان بازار آتی ارز را بر اساس قالب حقوقی تعهد بیع در آینده طراحی کرد.
در این راهکار فروشنده آتی ارز بر اساس قرارداد متعهد می‌شود تا در سررسید مشخص، مقدار معینی از یک ارز خارجی را به قیمتی که در زمان حال تعیین می‌شود، بفروشد. در مقابل خریدار آتی ارز متعهد می‌شود که ارز مذکور را با مشخصات ذکر شده را خریداری کند. همچنین به‌منظور جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به‌صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می‌شوند تا متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند. اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد تا متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هریک از طرفین را در اختیار طرف دیگر معامله قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند. در این روش، هریک از متعهد فروش یا متعهد خرید می‌توانند در مقابل مبلغ معینی، تعهد خود را در بازار ثانویه به شخص ثالث واگذار کنند. در این صورت شخص ثالث جایگزین طرفین در انجام تعهدات خواهد شد.
در الگوی منطبق با شرع، معاملات آتی باید علاوه بر شرعی بودن متن قرارداد، تدابیری اتخاذ شود تا معاملات در عمل صوری انجام نشود؛ بنابراین لازم است در آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی مواردی لحاظ شود که می‌توان به این موارد اشاره کرد: در صورت تمایل خریدار امکان تحویل ارز وجود داشته باشد؛ سقفی برای حجم معاملات کل بازار، هر کارگزار و هر فروشنده در نظر گرفته شود تا افزون بر رعایت ضابطه شرعی قدرت بر تسلیم، از شکل‌گیری بحران‌های احتمالی جلوگیری شود و در نهایت، راهکارهایی برای شناسایی فروشنده آتی و میزان اعتبارش تعریف شود.
بازیگران بازار فردایی ارز چه کسانی هستند؟
معمولاً دو گروه در این نوع معاملات شرکت می‌کنند، گروه نخست کسانی هستند که برای پوشش ریسک معامله می‌کنند و گروه دوم، سفته‌بازانی که از محل تغییر قیمت کسب سود می‌کنند؛ بنابراین، صرفاً گروه کمی از ذینفعان باهدف تحویل وارد بازار فردایی ارز می‌شوند. از منظر اقتصادی، در این بازار همان‌طور که به معامله‌گران گروه نخست احتیاج است، به سفته‌بازان نیز احتیاج است و اصولاً بدون وجود آنها بازار شکل نمی‌گیرد، چون آنها هستند که قیمت را به تعادل می‌رسانند و باعث نقدشوندگی می‌شوند.
پژوهشگران تأکید دارند که از منظر فقهی نیز تمامی انگیزه‌های عقلایی معامله مشروعیت فقهی دارند و نباید تصور کرد که فقط معامله باانگیزه تحویل ارز جواز شرعی دارد. به‌عبارت‌دیگر اشخاص گوناگون با انگیزه‌های مختلف می‌توانند وارد بازار فردایی ارز شوند و این اشکالی اساسی در این معاملات را ایجاد نمی‌کند.
سوابق مشابه معاملات فردایی در سایر بازارهای جهانی
مبنای این نوع معاملات قبلاً هم در کشور رایج بوده و به‌عنوان نمونه سلف‌خری محصولات کشاورزی شامل پیش‌پرداخت پول به کشاورز پیش از پایان فصل زراعی در قبال تعهد او به فروش محصول به پرداخت‌کننده است.
نمونه معاملات فردایی در کشاورزی
البته معمولاً این نوع سلف‌خری به‌صورت پرداخت وام و بدهکار کردن کشاورز مدت‌ها قبل از برداشت محصول انجام می‌شود که این اتهام را در پی داشته که خریدار عملاً کشاورز را در موقعیتی قرار می‌دهد که ناگزیر است محصولش را به بهایی نازل‌تر از بهای روز به وام‌دهنده تحویل دهد.
نمونه معاملات فردایی در نفت
در بعد گسترده‌تر، معاملات آتی برای انواع محصولات از جمله نفت خام نه‌تنها در بازارهای جهانی کاملاً رایج است بلکه دولت ایران نیز در قراردادهای رسمی فروش نفت به طور گسترده از آن استفاده کرده است.
در واقع بخش عمده‌فروش نفت شامل معاملات فردایی دلار چیست؟ تحویل نفت در آینده در قبال بهای توافق شده بین فروشنده و خریدار است. به همین دلیل نیز در اخبار تحولات بازار نفت، مشاهده عبارت بهای نفت از نوع خاص "برای تحویل" در زمان مشخصی در آینده کاملاً عادی است.
نمونه معاملات فردایی در بازار بورس
در بازارهای سهام پیشرفته هم امکان معامله آتی سهام وجود دارد. در این نوع معامله، خریداری که معتقد است بهای سهام خاصی در تاریخ مشخصی در آینده بیشتر از بهای امروز آن خواهد بود، علاقه خود به خرید مقدار معینی از این سهام معمولاً به بهای امروز اما برای تحویل در تاریخ موردنظر در آینده را ابراز می‌دارد و در مقابل، فردی که معتقد است بهای این سهام در تاریخ موردنظر کمتر از امروز خواهد بود، برای فروش این مقدار سهام جهت تحویل در همان تاریخ اعلام آمادگی می‌کند.
ماهیت سفته‌بازی محض در معاملات فردایی
این نوع معامله ماهیت سفته‌بازی محض دارد زیرا معمولاً نه خریدار ملزم است پول خرید سهام را در حال حاضر بپردازد یا حتی در اختیار داشته باشد و نه فروشنده ملزم است در زمان انعقاد معامله مالک سهامی باشد که وعده تحویل آن را در آینده داده است. فروشنده با اعتقاد به ارزان شدن سهام، در نظر دارد در روز تحویل، آن را به بهایی کمتر از امروز از دیگران خریده و به بهای امروز تحویل خریدار دهد و خریدار هم انتظار دارد در صورت نیاز، این سهام را بلافاصله به بهایی که انتظار دارد بالاتر از بهای امروز باشد بفروشد.
تأثیر معاملات آتی مثلاً در بازار کالاها یا سهام مورد بررسی گسترده قرار گرفته و درحالی‌که بعضی از کارشناسان، این نوع معاملات را باعث نابسامانی بازار می‌دانند، برخی دیگر از کارشناسان از این معاملات را عاملی در کاهش نوسانات می‌دانند.
به گزارش راه دانا؛ با درنظرگرفتن تعاریفی که بیان شد، یا مبنای قانونی معاملات فردایی نادرست است و این نوع معاملات شامل ورود و خروج ارز از بازار و در نتیجه، تأثیر بر نرخ آن است یا اینکه "گروه‌های" خصوصی معاملات فردایی یا بعضی از دست‌اندرکاران این نوع معاملات به داشتن چنان درجه‌ای از تبحر یا قدرت پیش‌بینی تحولات بازار ارز یا دسترسی به مراکز مؤثر بر بازار شهرت یافته‌اند که به‌عنوان مراجع آگاه مورد استناد معامله‌گران عادی قرار می‌گیرند و طبیعتاً بر عملکرد بازار و نرخی که برای ارز تعیین می‌کند اثر می‌گذارند.
اگر این فرض درست باشد، باتوجه‌به فضای عمومی بازار ارز در حال حاضر، این نوع معاملات به منزله افزودن یک عامل اضافی بی‌ثباتی و مستلزم مداخله پلیس امنیت اقتصادی تلقی شده است. یا اینکه یک بازار جدید و نامنتظم و غیرقابل‌کنترل در کنار بازار آزاد نسبتاً قابل‌کنترل شکل‌گرفته است که به نظر می‌رسد مسئولان اجرایی در حوزه‌های اقتصادی و امنیتی باید تصمیمی قاطع در ساماندهی و یا جمع‌آوری این بازار را اتخاذ کنند.
آسیب‌شناسی‌های معاملات فردایی دلار نشان از این دارد که با ملاحظات شرعی و فنی می‌توان جانشینی برای این نوع معاملات معرفی کرد. براین‌اساس، برای ساماندهی معاملات فردایی ارز در کوتاه‌مدت، انجام این نوع معاملات در قالب حقوقی «تعهد به انجام بیع» و در بلندمدت تشکیل «بازار رسمی معاملات آتی ارز» می‌تواند جایگزین مناسبی برای این نوع معاملات باشد.
سرنوشت ارز بعد از حذف دلار فردایی چه خواهد شد ؟
براساس ویرایش جدید قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز که به تازگی توسط رئیس مجلس به دولت ابلاغ شده است، معاملات فردایی ارز غیرقانونی و در حکم قاچاق خواهد بود.
در متن این قانون آمده است که معامله ارز در صرافی یا غیرآن که تحویل ارز و مابه‌ازای آن به روز یا روزهای آینده موکول شده ولی به تحویل ارز منجر نمی‌شود یا از معاملات فردایی دلار چیست؟ ابتدا قصد تحویل ارز وجود نداشته است و قصد طرفین تنها تسویه تفاوت قیمت ارز باشد، جزء مصادیق قاچاق ارز خواهد بود.
معاملات فردایی که در بازار دلار فردایی انجام می‌شود، شکلی از معاملات آتی است. معاملات آتی به این معناست که افراد بر روی قیمت آینده یک دارایی که زمان آن را نیز خودشان مشخص می‌کنند، توافق کرده و در سررسید آن را به صورت فیزیکی تسویه می‌کنند و یا ما به التفاوت آن را پرداخت می‌کنند.
شیوه تعیین نرخ دلار بازار آزاد در ایران به این صورت است که معادل تبدیل ریال ایران به درهم امارات محاسبه شده و معادل آن به بازار فردایی تهران آمده که خروجی آن معاملات، همان نرخ دلار آزاد است. البته درحال‌حاضر سهم درهم امارات در این محاسبات کاهش یافته و سهم دلار هرات بالاتر رفته است. این موضوع اهمیت بالای بازار معاملات فردایی را برای بازار ارز ایران و نرخ دلاری که بر روی تابلوی صرافی‌ها نمایان می‌شود، مشخص می‌کند.
دلیل تعیین ظرف زمانی ۲۴ساعته در این بازار این فرض است که ۲۴ساعت زمان لازم است تا اسکناس‌ها از دبی به ایران برسند و تحویل داده شوند.
مزیت این بازار و این نوع معاملات در این است که می‌توان معاملات را با ریال معاملات انجام داد و ما به التفاوت را پرداخت کرد و نیازی نیست که حتما ارز در دست داشت، برای سیاستگذار یا همان بانک‌مرکزی، بسیار مناسب است تا اگر قصد داشته باشد بتواند در بازار مداخله کند.
البته پیش از این نیز براساس دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر صرافی‌ها که توسط بانک مرکزی ابلاغ شده بود، انجام معاملاتی که مبادله ارز، مسکوک فلزات گرانبهای ضرب شده توسط بانک مرکزی و ریال به روز یا روزهای آینده موکول شده و منجر به تحویل ارز، ریال یا مسکوک نشده و صرفاً تفاوت قیمت تسویه می‌شود، توسط صرافی ممنوع شده بود. همچنین هرگونه معاملات آتی و سلف ارز، آتی و سلف سکه طلا توسط صرافی فقط بر اساس ضوابط مصوب و ابلاغی بانک مرکزی مجاز اعلام شده بود.
اما در قانون جدید معاملات فردایی برای صرافی‌ها و سایر اشخاص از مصادیق قاچاق ارز تلقی شده و مجازات‌های مختص به قاچاق ارز را در پی خواهد داشت.
مجید شاکری کارشناس بازار ارز در واکنش به این موضوع در صفحه شخصی خود نوشت: « مع الاسف در ویرایش جدید قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز بازار فردایی، مشمول عنوان قاچاق شده. یعنی گرهى که قبلا در سطح معاون ارزى باز می‌شد را هم دیگر نمى توان باز کرد و بانک مرکزى عملا از بهترین ابزارش در حوزه کنترل نوسانات محروم شد.»
مشخصا دلیل اتخاذ این تصمیم، جلوگیری از افزایش قیمت دلار در بازار ارز است، اما آیا واقعا بازار فردایی در افزایش قیمت دلار نقدی نقش دارد؟
در این رابطه که آیا قیمت دلار فردایی و اتفاقات این بازار به خودی خود می‌تواند بر بازار نقدی اثر بگذارد اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی این موضوع را قبول دارند و برخی معتقدند که همواره عامل سومی وجود دارد که بر هردوی این بازارها اثرگذار است.
در همین رابطه مجید شاکری، کارشناس بازار ارز در گفت‌وگویی که چندی پیش با اقتصادآنلاین داشت در این رابطه با اشاره به اثر مداخلات بانک مرکزی به عنوان عامل سوم در بازار فردایی و تاثیر آن بر بازار نقدی گفته بود: واقعیت این است که مداخله در بازار فردایی از این بابت که امکان ورود و خروج به آن و معامله با ریال وجود دارد، مزیت داشت. مداخله بانک مرکزی در بازار فردایی طی بازه زمانی دی و بهمن سال۹۶، با وجود اینکه به شدت دست بانک برای مداخله به خصوص در حوزه درهم بسته بود اما نتیجه موفقیت‌آمیزی داشت.
بعد از جهش قیمت دلار در اوایل آذر و دی ماه۹۶، شاهد یک ثبات نسبی از اواسط بهمن به بعد بودیم که دلیل اصلی آن تاثیر بازار فردایی بود.
اما بانک مرکزی از ابتدای سال۹۷ دچار مشکلاتی در حوزه اسکناس شد که پوشش این مسئله از طریق بازار فردایی امکان نداشت. از طرف دیگر انتظارات منفی در بازار تهران به شدت بالا رفت و اوضاع به حدی غیرقابل کنترل شد که حتی شاهد این بودیم که بعد از اعلام دلار ۴۲۰۰تومانی در ۲۱فروردین ماه، قیمت دلار تهران از دوبی ۴۵۰تومان بالاتر رفت.
بنابراین در این شرایط بازار فردایی دیگر کارایی و امکان اثرگذاری بر دلار نقدی، همچون بهمن و اسفند ۹۶ را نداشت و بالا رفتن قیمت دلار در این دوره، به معنای عملکرد منفی بازار آتی یا عدم توانایی بانک‌مرکزی به ادامه مداخله در این بازار و کنترل حدود واکنش در بازار اسکناس نبود.
بنابراین در این شرایط بازار فردایی دیگر کارایی و امکان اثرگذاری بر دلار نقدی، همچون بهمن و اسفند ۹۶ را نداشت و بالا رفتن قیمت دلار در این دوره، به معنای عملکرد منفی بازار آتی یا عدم توانایی بانک‌مرکزی به ادامه مداخله در این بازار و کنترل حدود واکنش در بازار اسکناس نیست.
مثلا شرایطی را فرض کنیم که در تبدیل درهم به ریال مشکلی وجود دارد، نمی‌توانیم در بلندمدت معجزه کنیم یا چوب جادویی داشته باشیم که در بازار فردایی مانع افزایش قیمت دلار یا مانع انعکاس این موضوع بر قیمت شویم. قطعا چنین امکانی وجود ندارد، اما می‌توان برای هموارکردن تغییرات، جلوگیری از جهش قیمت ناگهانی، حملات سفته‌بازان داخل بازار و تشدید تغییر نوسان در طول زنجیره ساخت قیمت با استفاده از این ابزار مداخله کرد.
اما مسئله اصلی اینجاست که اقداماتی از این دست، همچون قاچاق اعلام کردن معاملاتی که بخش بزرگی از سهم بازار ارز را تشکیل می‌دهند و یا تصمیماتی که پیش از این گرفته شده بود، همچون ممنوعیت اعلام نرخ دلار در بازار آزاد توسط صرافی‌ها، چقدر می‌تواند به بهبود وضعیت بازار کمک کند؟
چنین تصمیماتی از همان دست دخالت‌های دستوری در بازار است که طی دهه‌های گذشته در اقتصاد ایران نه تنها تاثیری نداشته، بلکه وضعیت را وخیم‌تر نیز کرده است. سیاستگذاران باید بدانند که چنین برخوردهای کنترلی نمی‌تواند مسیر طبیعی بازار را تغییر دهد و دست بانک مرکزی را برای کنترل نوسانات بازار ارز خواهد بست!
معاملات فردایی ارز ممنوع شد
براساس قانون جدید مبارزه با قاچاق کالا و ارز، معاملات فردایی دلار غیرقانونی و مصداق قاچاق ارز است.
به گزارش صدای تجارت، براساس ویرایش جدید قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز که به تازگی توسط رییس مجلس به دولت ابلاغ شده است، معاملات فردایی ارز غیرقانونی و در حکم قاچاق خواهد بود.
در ماده ۱۲ این قانون آمده است که معامله ارز در صرافی یا غیرآن که تحویل ارز و مابه‌ازای آن به روز یا روزهای آینده موکول شده، ولی به تحویل ارز منجر نمی‌شود یا از ابتدا قصد تحویل ارز وجود نداشته است و قصد طرفین تنها تسویه تفاوت قیمت ارز باشد، جزو مصادیق قاچاق ارز خواهد بود.
پیش از این براساس دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر صرافی‌ها که توسط بانک مرکزی ابلاغ شده بود، انجام معاملاتی که مبادله ارز، مسکوک فلزات گرانبهای ضرب شده توسط بانک مرکزی و ریال به روز یا روزهای آینده موکول شده و منجر به تحویل ارز، ریال یا مسکوک نشده و صرفاً تفاوت قیمت تسویه می‌گردد، توسط صرافی ممنوع شده بود. همچنین هرگونه معاملات آتی و سلف ارز، آتی و سلف سکه طلا توسط صرافی فقط بر اساس ضوابط مصوب و ابلاغی بانک مرکزی مجاز اعلام شده بود.
هرچند پیش از این نیز انجام معاملات فردایی توسط بانک مرکزی ممنوع اعلام شده بود، اما در قانون جدید معاملات فردایی برای صرافی‌ها و سایر اشخاص از مصادیق قاچاق ارز تلقی شده و مجازات‌های مختص به قاچاق ارز را در پی خواهد داشت.
معاملات فردایی چیست؟
معاملات دلار فردایی توسط دلالان در سال‌های اخیر از سوی کارشناسان و مسئولان بانک مرکزی در مقاطع مختلف به عنوان یکی از عوامل بر هم زننده ثبات بازار یاد شده است. دلار فردایی همان‌گونه که از نامش مشخص است، به دلاری گفته می‌شود که در همان روز معامله شده، اما تحویل آن فردا انجام می‌شود، البته فروشندگان دلار فردایی معمولا دلاری در اختیار ندارند و این معاملات تنها به صورت صوری انجام می‌شود و صرفا تفاوت قیمت آن به صورت ریالی تسویه می‌شود.
فروشندگان دلار فردایی عمدتا دلالانی هستند که در خیابان منوچهری، فردوسی و سبزه‌میدان فعالیت می‌کنند، البته برخی از این فروشندگان با کوچ به فضای مجازی، فعالیت‌های خود را به صورت مجازی و در شبکه‌های اجتماعی نیز دنبال می‌کنند.
با اجرای قانون جدید مبارزه با قاچاق کالا و ارز می‌توان با قاطعیت بیشتری با این دلالان برخورد کرد و بدون شک این اقدام کمک بزرگی به حفظ ثبات در بازار ارز و اثرگذاری بیشتر سیاست‌های بازارساز خواهد شد.
قیمت لحظه‌ای دلار و یورو در بازار | افزایش قیمت دلار، یورو و دینار در بازار توافقی امروز
نرخ توافقی دلار در صرافی ها، امروز (شنبه 19 شهریورماه 1401) در کانال 29 هزار تومان با نوسان افزایشی روبرو است و در حال حاضر (در معاملات امروز صرافی ها) به رقم 29397 تومان رسیده است که نسبت به نرخ پایانی روز پنجشنبه، 1.62 درصد افزایش نرخ دارد.
به گزارش نبض بورس؛ فعالان بازار ارز در دومین روز هفته، شاهد تداوم نوسان محدود قیمت دلار و یورو در صرافی های بانکی بر اساس سامانه سنا هستند؛ ارزی که به عنوان مثال برای سرفصل مسافرتی یا دانشجویی مورد تقاضای مردم است.
تداوم افزایش قیمت دلار و یورو توافقی در کانال 29 هزار تومان
این در حالی است که نرخ توافقی دلار در صرافی ها، امروز (یکشنبه 20 شهریورماه 1401) همچون روز گذشته در کانال 29 هزار تومان با نوسان افزایشی روبرو است و در حال حاضر (در معاملات امروز صرافی ها) به رقم 29293 تومان رسیده است که نسبت به نرخ پایانی روز شنبه، 0.06 درصد افزایش نرخ دارد. این در حالی است که حجم معاملات دلار روز گذشته به رقم
از سوی دیگر نرخ یورو توافقی امروز به رقم 29400 تومان رسیده است که نسبت به روز کاری قبل، افزایش 0.23 درصدی دارد.
همچنین امروز 100 دینار عراق در صرافی های مجاز و بازار متشکل ارزی به رقم 5140 تومان رسیده است که نسبت به نرخ پایانی روز قبل، 0.47 درصد گران تر شده است.
نماد روبل-ریال به بازار متشکل رسید
مدیرعامل بازار متشکل ارز ایران در آیین گشایش نماد معاملاتی ریال- روبل اعلام کرد، با توجه به پایداری تامین منابع ارزی روبل، بازگشائی نماد روبل - ریال در بازار متشکل، باعث متنوع سازی خدمات و محصولات شبکه کارگزاران بازار متشکل ارز می شود. وی افزود: دامنه مجاز نوسان قیمت برای نماد روبل در برابر ریال ۵ درصد و حداقل حجم هر سفارش ۵۰۰۰ روبل است. همچنین واحد پایه سفارش ۱۰۰ روبل و تیک قیمتی نیز ۱۰ ریال میباشد. هامونی یادآور شد: بحث حذف ارزهایی مثل دلار و یورو در مبادلات تجاری بین دو کشور، مهم است. در حال حاضر اگر الان یک دانشجوی مستقر در دانشگاه های روسی بخواهد ارزی را مبادله کند، قطعا باید از ریال به دلار یا درهم تبدیل کند و از آنجا به روبل منتقل کند؛ بنابراین با اقدام امروز یه اتوبان دوطرفه بین روبل و ریال مستقیما اتفاق خواهد افتاد.
توصیه تحلیل‌گران به معامله‌گران چیست؟
با وجود، توصیه تحلیل گران این است که معامله‌گران باید از خرید و فروش‌های هیجانی خودداری کنند. وضعیت بازار به گونه‌ای است که هر لحظه امکان تغییر مسیر وجود دارد. تحلیل‌گران به معامله‌گران توصیه می‌کنند که به صورت پله‌ای اقدام به خریدوفروش کنند.
آخرین نرخ های دلار و یورو در صرافی های بانکی
در معاملات اولین روز کاری هفته (شنبه 19 شهریورماه 1401) بازار ارز و بر اساس اطلاعات سامانه سنا بانک مرکزی، هر اسکناس دلار آمریکا در صرافی‌های بانکی همچون ملی و مجاز سطح کشور به نرخ 28297 تومان از مردم خریداری و در مقابل به قیمت 28582 تومان به متقاضی دریافت دلار فروخته می شود.
همچنین امروز هر اسکناس یورو در این صرافی‌ها به قیمت 28287 تومان از مردم خریداری و در مقابل به نرخ 28572 تومان به متقاضی دریافت یورو فروخته می شود.
صفحه اقتصاد بررسی می کند:
همه چیز درباره انواع نرخ ارز در بازار ایران + نرخ ارز چیست؟
در این مطلب از صفحه اقتصاد به توضیحاتی درباره انواع نرخ ارز در بازار ایران و اینکه نرخ ارز چیست؟ خواهیم پرداخت، با ما همراه باشید.
نرخ ارز عبارت است از مقداری از واحد پولی ملی که برای بدست آوردن واحد پول کشور دیگر باید پرداخت شود. به پول‌های خارجی ارز گفته می‌شود، به گفته دیگر به واحدهای پولی که در کشورهای دیگر جز کشور اصلی داد و ستد شود به صورت کلی ارز گفته می‌شود.
ارز عموماً نوع پذیرفته‌شده‌ای از پول است که شامل سکه و اسکناس‌های کاغذی می‌شود و توسط دولت توزیع شده و در داخل اقتصاد گردش دارد. ارز که به عنوان واسطه مبادله کالا و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد، پایه و زیربنای کسب‌وکارها به حساب می‌آید.
یکی از تفاوت‌های بین معاملات مالی در داخل کشور و مبادلات بین‌المللی این است که درتجارت داخلی نیاز به پرداخت و دریافت وجوه بر حسب پول رایج ملی است اما در معاملات خارجی معمولاً این وجوه به شکل پول‌های رایج و معتبر خارجی و بین‌المللی، پرداخت می‌شود.
مثلاً در ایران برای انجام مبادلات، از ریال استفاده می‌شود، در آلمان یورو و آمریکا دلار آمریکا، اما وقتی یک ایرانی بخواهد از آمریکا کالایی را تهیه کند باید در ازای آن دلار آمریکا بپردازد، بنابراین باید بر اساس یک رابطهٔ مبادلهٔ تعریف شده (نرخ ارز) ریال بدهد و دلار بگیرد و با آن کالا را بخرد.
انواع نام‌های ارز
ارز دولتی
ارز رقابتی، ارزی است که از سوی دولت در رقابت با بازار آزاد، عرضه می‌شود. ارز دولتی، ارزی است که دولت از طریق بانک‌های مجاور و به نرخ دولتی فروشد. ارز دانشجویی، ارزی است که دولت برای تأمین مخارج دانشجویان خارج از کشور در نظر می‌گیرد و به دانشجویان برای ادامه تحصیل می‌دهد. ارز تهاتری، ارزی است که در قرار دادهای پایاپا مبنای محاسبه قرار می‌گیرد. ارز مبادله‌ای، ارزی است که در مرکز مبادلات ارزی برای برخی گروه از کالاها جهت واردات در نظر گرفته می‌شود. ارز یوزانس، ارزی است که پس از دریافت کالا حواله می‌شود.
ارز شناور
ارز شناور، ارزی است که بهای آن ثابت نیست و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. ارز صادراتی، ارزی است که از راه فروش کالای صادراتی تأمین می‌شود.
در بازار ایران با 8 نوع نرخ ارز مواجه خواهیم شد. این موارد عبارتند از:
نرخ ارز آزاد: مقصود نرخ خرید و فروش ارز در بازار غیررسمی و غیردولتی است. از آنجایی که اغلب مبادلات عموم در این بازار به انجام می رسد و دسترسی به آن برای همگان امکان پذیر است این نرخ از بیشترین وجاهت و مقبولیت عمومی برخوردار است و محاسبات و مبادلات عمدتا بر مبنای آن صورت می پذیرد.
نرخ ارز دولتی: منظور از نرخ ارز دولتی نرخ های اعلام شده مرکز مبادلات ارزی است که روزانه یک نوبت اعلام و عموما به عنوان نرخ دولتی یا رسمی ارز تلقی می معاملات فردایی دلار چیست؟ گردد. مرکز مبادلات ارزی تحت نظارت بانک مرکزی و به منظور ساماندهی عرضه و تقاضای ارزها در شبکه بین بانکی کشور ایجاد شده است. این ارز به ۲۵ قلم کالاهای اساسی نظیر برنج، گندم، گوشت و مرغ تعلق می‌گیرد. این نرخ توسط بانک مرکزی تعیین و به ندرت دچار تغییر می گردد چنانکه از ابتدای سال 1397 تاکنون و پس از اعلام رقم 4200 تومان، ثابت مانده است. قیمت دلار دولتی عموما با نرخ دلار آزاد، فاصله زیادی دارد.
نرخ ارز سنا : منظور از نرخ ارز سنا، نرخ های محاسبه و اعلامی در سامانه سنا است. این نرخ ها میانگین یا متوسط نرخ خرید و فروش ارز، بر مبنای معاملات ثبت شده در این سامانه توسط صرافی های مجاز کل کشور است. سامانه سنا زیرنظر بانک مرکزی قرار دارد.
نرخ ارز نیما: نیما در واقع مخفف عبارت «نظام یکپارچه‌ی معاملات ارزی» محسوب می‌شود و مقصود از نرخ ارز در سامانه نیما یا نرخ های نیمایی، قیمت مبادله معاملات فردایی دلار چیست؟ ارز در این سامانه است. سامانه نیما با هدف تسهیل تأمین ارز و ایجاد فضای امن برای خریداران و فروشندگان ارز راه‌اندازی شده است. سامانه‌ی یادشده بدین منظور طراحی شده تا متقاضیان خرید ارز بتوانند درخواست خود را در یک بستر یکپارچه در اختیار فروشندگان ارز قرار دهند و فروشنده‌ای که تمایل به ارائه‌ی خدمات دارد بتواند در بستری رقابتی، پیشنهاد خریدار ارز را پاسخ دهد. سامانه‌ی نیما در واقع بستری آنلاین برای خرید و فروش ارز است که توسط بانک مرکزی راه اندازی شده و مدیریت می شود.
نرخ حواله ارزی: حواله نوعی دستور پرداخت است که به موجب آن، یک بانک، صرافی یا مؤسسه مالی به تقاضای مشتری خود، به یکی از موسسات همکار(کارگزار) خود در خارج از کشور، حواله ای را صادر می‌کند و از آن موسسه می‌خواهد مبلغ حواله را به ذی‌نفع آن (دریافت کننده وجه که مشتری معین می نماید) پرداخت کند. این فرآیند توسط بانک ها یا در اغلب موارد صرافی های مجاز به انجام می رسد. نرخ حواله ارزی، به معنای نرخ ارسال ارزها در قالب حوالجات توسط صرافی هاست.
در پی نوسانات و تحولات بازار ارز طی سالیان اخیر و به دنبال محدودیت های اعمال شده در این بازار، عملا حواله ارزی به شکل مرسوم آن دیگر وجود خارجی ندارد و نقل و انتقالات پول با اهداف بازرگانی و تجاری در سامانه نیما متمرکز شده و تنها مبالغ محدودی که صرف انجام خرید از موسسات خارجی می شود یا مبالغی که مربوط به تمدید سرویس های خارجی مورد نیاز بخش خصوصی است و یا مبالغ مختصری که از سوی افراد برای اقوام یا بستگان خود به خارج از کشور ارسال می گردد از این طریق و توسط صرافی ها به انجام می رسد.
نرخ بازار متشکل ارزی: بازار متشکل ارزی یکی از شرکت های تابعه یا نوعا ذیل نظارت بانک مرکزی است که در سال 1398 تاسیس گردید و هدف از تشکیل آن، ایجاد بستری الکترونیک برای مبادلات ارزی و ارتباط عرضه کنندگان و متقاضیان ارز بوده است. مقصود از نرخ بازار متشکل ارزی، نرخ های اعلامی در این سامانه می باشد.
نرخ ارز در کشورهای همجوار: مقصود از نرخ ارز در کشورهای همجوار، نرخ خرید و فروش ارز در آن دسته از کشورهای همسایه است که با ایران تعاملات بازرگانی وسیعی دارند و این میزان تجارت، منجر به مبادلات ارزی وسیعی می شود که به نوبه خود می تواند بر نرخ و جریانات ارزی کشور اثرگذار باشد. به عنوان نمونه نرخ ارزها در کشور افغانستان. بدیهی است که دلار به عنوان ارز مبنای مبادلات، نقش مهم تری در این بین دارد لذا مواردی چون نرخ دلار در افغانستان یا نرخ دلار در سلیمانیه عراق در این میان پررنگ تر خواهد بود.
نرخ معاملات فردایی: مقصود از نرخ فردایی، نرخ معامله ارز در گروه هایی است که اقدام به معاملات فردایی می کنند. معاملات فردایی به نوعی از معاملات گفته می شود که طی آن، معامله در حال حاضر به انجام می رسد ولی تحویل ارز یا مابه‌ازای آن به روز یا روزهای آینده موکول می شود. این نوع معاملات به تحویل ارز در زمان معامله منجر نمی‌شود و در اغلب موارد اساسا از ابتدا قصد تحویل و داد و ستد ارز در آنها وجود ندارد و قصد طرفین تنها تسویه تفاوت قیمت ارز می باشد.به عبارت دیگر معاملات فردایی، به آن دسته از معاملات گفته می شود که طی آن ذینفعان بازار بر اساس پیش بینی که از قیمت ارز در روزهای آتی دارند در رابطه با نرخ ارزها در موعدهای آتی با یکدیگر وارد معامله شده و هر یک از طرفین تعهداتی را عهده دار می شوند. در واقع مبنای این معاملات، پیش بینی صحیح از نرخ ها و جهت تحولات آتی بازار است و طرفین تلاش می کنند با پیش بینی صحیح نرخ ارز در آینده به سود مرتبط دست پیدا کنند و طبعا زیان ناشی از پیش بینی ناصحیح خود را نیز می پردازند.
دیدگاه شما