حجم مبنا به چه معناست؟

حجم مبنا به چه معناست؟خبری که احتمالا بورس را متاثر کند

حجم مبنا حداقل تعداد سهامی است که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم بتواند تا دامنه نوسان کامل رشد یا افت داشته باشد حجم مبنا برای کنترل رشد بی‌رویه قیمت سهام در سال ۱۳۸۲ تصویب شد.

بر این اساس و در ابتدای حجم مبنا به چه معناست؟ این قانون اساس بر این بود که ۱۵ درصد از کل سهام یک شرکت طی یکسال مورد معامله قرار گیرد و روزهای کاری سال ۲۵۰ روز فرض شده بود که بر آن اساس حجم مبنای روزانه یک سهم ۰٫۰۰۰۶ (شش ده هزارم) کل سهام شرکت می‌شد.

اما در سال ۱۳۸۳ نحوه محاسبه تغییر کرد و از ۱۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش یافت و حجم مبنا به ۰٫۰۰۰۸ (هشت ده هزارم) کل سهام افزایش یافت.

بعنوان مثال چنانچه تعداد سهام شرکتی ۲۰۰ میلیون باشد حجم مبنای آن ۱۶۰ هزار سهم خواهد بود.

حال اگر حداقل ۱۶۰ هزار سهم شرکت معامله شود، قیمت پایانی سهم برابر با میانگین موزون قیمت‌های معاملات خواهد بود و اگر کمتر از ۱۶۰ هزار سهم معامله شود قیمت پایانی با استفاده از نسبت حجم مبنا پوشش داده شده محاسبه می‌شود.

مثلاً اگر میانگین موزون قیمت سهام نسبت به روز قبل ۴۰ تومان افزایش یافته است و میزان سهام معامله‌شده ۸۰ هزار سهم است، قیمت پایانی (بسته شدن) سهم ۲۰ تومان افزایش خواهد یافت.

تاثیرات حجم مبنا بر نوسانات قیمت سهام

وقتی تعداد سهام یک شرکت زیاد باشد، طبیعتا حجم مبنای بیشتری نیز خواهد داشت و به همین دلیل، در معاملات سهام شرکت‌های بزرگ که حجم مبنای بالایی دارند، گاهی اوقات نوسانات کمتری را نسبت به سهام شرکت‌های کوچک شاهد هستیم.

کسانی که به فکر حجم مبنا به چه معناست؟ نوسان‌گیری هستند، دل خوشی از نوسانات کم ندارند، زیرا سودشان به فراوانی نوسانات در کوتاه‌مدت استوار است، به همین دلیل اغلب اوقات در سهام شرکت‌های کوچک و مخصوصا سهام پذیرفته شده در فرابورس معامله می‌کنند (زیرا حجم مبنای سهام تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس ۱ است).

چرا حجم مبنای برخی از شرکت‌ها ۱ است؟

این قانون فرابورس است که شرکت‌هایی که در بازار فرابورس پذیرفته شده‌اند حجم مبنای ۱ دارند.

همچنین نمادها در روز بازگشایی (بعد از مجمع، بعد از تعدیل، بعد از شفاف سازی و…) با حجم مبنای ۱ بازگشایی می‌شوند.

شرکت بورس اوراق بهادار تهران با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد:

با توجه به افزایش قابل ملاحظه ارزش معاملات در اکثر نمادهای بورس اوراق بهادار تهران و بمنظور ارتقای سطح اثربخشی و کارآمدی مدل محاسباتی حجم مبنا براساس بررسی‌های بعمل آمده و تقاضای بورس اوراق بهادار تهران و همچنین مصوبه هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار و شورای عالی بورس، شیوه محاسبه حجم مبنا از روز دوشنبه، ۱۲ اسفند ۱۳۹۸ به این شکل محاسبه میگردد:

در فرمول جدید حجم مبنا کف و سقف ارزش مبنای معاملاتی که از آن حجم مبنای سهام هر شرکت محاسبه می‌شود، تعیین شده است.

بر این اساس برای بورس و بازار اصلی فرابورس کف ارزش مبنا حدود ۵ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است بررسی‌ها نشان می‌دهد براساس آمار معاملاتی چهارشنبه تقریبا ۱۲۵ شرکت با جهش بیش از ۱۰ برابر حجم مبنا مواجه خواهند بود. برای قریب به ۲۸۰ نماد نیز حجم مبنا نسبت به قبل افزایش می‌یابد.

هر چه حجم مبنا بیشتر باشد روند رسیدن قیمت پایانی به آخرین معاملات کندتر نیز خواهد شد زیرا باید معاملات با حجم بیشتری از سهام در یک قیمت نسبت به قیمت پایانی انجام شود تا میانگین قیمتی روزانه خود را به آخرین معاملات برساند.

در نتیجه شدت نوسان سهام طی روزهای متوالی می‌تواند به‌شدت کاهش یابد البته باید به ارزش بالای معاملات نیز در کنار این متغیر توجه داشت اما تغییرات نسبت به قبل به نظر قابل‌توجه است.

در فرابورس حجم مبنا به چه معناست؟ و بازار پایه نیز حجم مبنا پیش از این وجود نداشت و در شرایط کنونی این موضوع می‌تواند اثر محسوس‌تری بر معاملات نسبت به قبل داشته باشد.

تقریبا برای عمده نمادها بازار پایه کف در نظر گرفته شده یعنی ۲ میلیارد برای بازار زرد، یک میلیارد برای بازار نارنجی و ۵۰۰ میلیون تومان برای بازار قرمز به‌عنوان حجم مبنا از دوشنبه اعمال خواهد شد (براساس محاسبات از معاملات چهارشنبه).

در این میان کمتر از ۱۰ نماد نیز حجم مبنای بالاتری را نسبت به حداقل تعیین‌شده در بازار پایه خواهند داشت به‌صورت کلی سنگین شدن لنگر قیمتی همان‌طور که در رشدهای افسارگسیخته روند معاملات را کُند می‌کند اگر بنا باشد بازار سهام به اتفاقات اخیر مانند کرونا و بازار جهانی نیز واکنش نشان دهد مسیر نزولی سهام را نیز کُند می‌کند.

در شرایط کنونی شاید جنبه‌های مثبتی از این داستان وجود داشته باشد اما اینکه چرا ناظر مجبور شده است شدت اثر این ابزار را سنگین‌تر کند خود موضوع گزارش دیگری است که نقدهای سنگینی را به مقام ناظر و سیاست‌گذار اقتصاد کشور وارد می‌کند.

بررسی تاثیر حذف حجم مبنا بر معاملات بورسی

یک کارشناس بازار سرمایه با اشاره به حذف حجم مبنا در بازارهای اول و دوم فرابورس اظهار کرد: حذف حجم مبنا بازار را واقعی می کند.

حسین کاظم زاده در گفت و گو با ایسنا، درمورد تصمیم اخیر فرابورس درباره حذف حجم مبنا در برخی نمادهای بازار اول و دوم گفت: هر تصمیمی که منجر به رفع محدودیت‌های بازار سرمایه شود اقدام خوبی برای توسعه بازار است. چنین تصمیم‌هایی واقعی شدن قیمت‌ها را در بازار سرمایه به دنبال دارد. با حذف حجم مبنا اصلاح قیمت و یا رشد قیمت سریع‌تر می‌شود و اثر خبرها در روند معاملات فرسایشی خواهد بود.

وی با تاکید بر اینکه فرابورس در تصمیمی اقدام به حذف حجم مبنا در برخی نمادها کرده است، گفت: به این ترتیب که مقرر شده درصورتی که سهم، در سه ماه گذشته دارای میانگین حجم معاملات بیش از دو برابر حجم مبنا باشد و یا مجموع حداقل تعهد معاملات روزانه بازارگردان‌های فعال در آن نماد، دو برابر حجم مبنا باشد، حجم مبنا حذف خواهد شد. همچنین نمادهایی که دارای صف خرید یا صف فروش در ۲۰ روز کاری متوالی در بازار پایه فرابورس باشند نیز با حذف حجم مبنا مواجه می شوند.

این کارشناس بازار سرمایه چنین تصمیم هایی را پیش زمینه و مقدمه حذف محدودیت‌های مهم در بازار سرمایه دانست و افزود: البته معمولا حذف محدودیت‌ها و تغییر شرایط در بازارها، طی کوتاه مدت ممکن است آثار منفی داشته باشد اما اگر مسئولان از تصمیم‌های خود عقب نشینی نکنند می‌تواند به روان شدن معاملات و افزایش نقدشوندگی بازار کمک کند.

بر اساس این گزارش، شرکت فرابورس ایران اخیرا در اطلاعیه‌ای اعلام کرده است که در بازارهای اول و دوم فرابورس ایران حجم مبنا در یکی از شرایط پیش رو حذف خواهد شد. نخست آنکه سهم، طی سه ماه گذشته دارای میانگین حجم معاملات بیش از دو برابر حجم مبنا باشد. دوم آنکه مجموع حداقل تعهد معاملات روزانه بازارگردان‌های فعال در آن نماد، دو برابر حجم مبنا باشد.

پس از بررسی‌های صورت گرفته توسط معاونت نظارت بر بازار فرابورس، حجم مبنا برای ۲۰ نماد معاملاتی از سه شنبه ۱۲ بهمن اعمال نخواهد شد.

فرمول حجم مبنا

اگر با بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار آشنا باشید احتمالا واژه حجم مبنا را بر روی تابلو معاملات دیده‌اید. ممکن است این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که فرمول حجم مبنا چیست و حجم مبنا چگونه محاسبه می‌شود؟! اصلا حجم مبنا چه کاربردی دارد؟!

به طور کلی حجم مبنا با هدف کاهش میزان نوسانات سهام و ریسک معاملات در بازار سرمایه ایران استفاده می‌شود. اما برای رسیدن به پاسخ حجم مبنا به چه معناست؟ دقیق‌تر سوالاتمان، ابتدا باید کمی در مورد قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی توضیح دهیم. اگر شما هم علاقمند به درک فرمول حجم مبنا و نحوه محاسبه آن هستید تا پایان این مقاله همراه ما باشید …

قیمت آخرین معامله

همان طور که از نام آن مشخص است، به آخرین قیمتی که سهام یک شرکت بر روی تابلوی معاملات بین خریدار و فروشنده معامله می‌شود، قیمت آخرین معامله می‌گویند. این عدد در تابلوی معاملات با عنوان “معامله” یا “آخرین معامله” نوشته شده است.

قیمت پایانی

قیمت پایانی در واقع عبارت است از “ میانگین وزنی قیمت سهام در طول زمان معاملات با در نظر گرفتن حجم مبنا “.

لازم به ذکر است که قیمت پایانی هر روز، مبنای نوسانات قیمت روز بعد معاملاتی قرار می‌گیرد. مثلا اگر قیمت پایانی روز چهارشنبه برای یک سهم عدد ۱۰۰۰ ریال باشد، بازه مجاز نوسان قیمت در روز معاملاتی بعد یعنی شنبه، ۵% مثبت (۱۰۵۰ ریال) و ۵% منفی آن (۹۵۰ ریال) است.

نحوه تأثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی سهام

برای درک بهتر اثر حجم مبنا بر قیمت پایانی اجازه دهید با یک مثال بحث را ادامه دهیم:

مثال : فرض کنید بازه مجاز معاملات سهام یک شرکت در روز شنبه از ۹۵۰ ریال تا ۱۰۵۰ ریال بوده و حجم مبنای آن ۲۰۰۰ سهم باشد. دو حالت ممکن است پیش بیاید :

الف – اگر حجم معاملات سهام کمتر از حجم مبنا باشد:

فرضا ۸۰۰ برگه سهم با میانگین وزنی قیمت ۱۰۳۰ ریال معامله شده باشد، قیمت پایانی عبارت است از :

قیمت پایانی روز قبل + [حجم مبنا / (تعداد سهام معامله شده * (قیمت پایانی روز قبل – میانگین وزنی قیمت معامله شده))] = قیمت پایانی

با توجه به داده های زیر :

میانگین وزنی قیمت معامله شده = ۱۰۳۰ ریال
قیمت پایانی روز قبل = ۱۰۰۰ ریال
تعداد معامله شده = ۸۰۰ برگه سهم
حجم مبنا = ۲۰۰۰ سهم

قیمت پایانی برابر با ۱۰۱۲ ریال خواهد بود.

ب- اگر حجم معاملات سهام بیشتر از حجم مبنا باشد:

قیمت پایانی برابر است با میانگین وزنی همه قیمت‌های معامله شده در طی یک روز معاملاتی.

حال می‌رسیم به نحوه محاسبه حجم مبنا برای سهام شرکت‌های مختلف …

فرمول حجم مبنا

بر اساس ابلاغیه دو شرکت بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران، روش جدید محاسبه حجم مبنا از تاریخ ۱۲ اسفند ۹۸ اجرا می‌شود. بر این اساس محاسبات حجم مبنا مطابق روال گذشته بعد از پایان آخرین روز معاملاتی هر هفته انجام شده و برای هفته آینده لحاظ می‌گردد.

• برای محاسبه فرمول حجم مبنا کافیست عدد ۰/۰۰۰۴ را در تعداد سهام شرکت مورد نظر ضرب کنیم تا حجم مبنای آن شرکت محاسبه شود.

اما استثناهایی هم وجود دارد که در ادامه توضیح می‌دهیم …

تعریف ارزش مبنا

با ضرب کردن حجم مبنای به دست آمده (در بالا) در قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هفته، ارزش مبنا به دست می‌آید.

فرمول حجم مبنا در شرکت‌های بورسی

• برای شرکت‌های با تعداد سهام کمتر از ۲۰ میلیارد سهم
  • اگر عدد به دست آمده (حجم مبنا ضربدر قیمت پایانی) بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد بود، حجم مبنا به درستی محاسبه شده است.
  • اگر عدد به دست آمده کمتر از ۵۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۵۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
  • اگر عدد به دست آمده بیشتر از ۱۰۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۱۰۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
  • برای شرکت‌های با تعداد سهام بیشتر از ۲۰ میلیارد سهم
    • اگر عدد به دست آمده (حجم مبنا ضربدر قیمت پایانی) بین ۵۰ تا ۱۲۰ میلیارد بود، حجم مبنا به درستی محاسبه شده است.
    • اگر عدد به دست آمده کمتر از ۵۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۵۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
    • اگر عدد به دست آمده بیشتر از ۱۲۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۱۲۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته

    

    فرمول حجم مبنا در شرکت‌های فرابورسی (بازار اول و دوم فرابورس)

    • برای شرکت‌های با تعداد سهام کمتر از ۲۰ میلیارد سهم
      • اگر عدد به دست آمده (حجم مبنا ضربدر قیمت پایانی) بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد بود، حجم مبنا به درستی محاسبه شده است.
      • اگر عدد به دست آمده کمتر از ۵۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۵۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
      • اگر عدد به دست آمده بیشتر از ۱۰۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۱۰۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
      • برای شرکت‌های با تعداد سهام بیشتر از ۲۰ میلیارد سهم
        • اگر عدد به دست آمده (حجم مبنا ضربدر قیمت پایانی) بین ۵۰ تا ۱۲۰ میلیارد بود، حجم مبنا به درستی محاسبه شده است.
        • اگر عدد به دست آمده کمتر از ۵۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۵۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
        • اگر عدد به دست آمده بیشتر از ۱۲۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۱۲۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته

        

        فرمول حجم مبنا در بازار پایه زرد فرابورس

        • برای شرکت‌های با تعداد سهام کمتر از ۲۰ میلیارد سهم
          • اگر عدد به دست آمده (حجم مبنا ضربدر قیمت پایانی) بین ۲۰ تا ۱۰۰ میلیارد بود، حجم مبنا به درستی محاسبه شده است.
          • اگر عدد به دست آمده کمتر از ۲۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۲۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
          • اگر عدد به دست آمده بیشتر از ۱۰۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۱۰۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
          • برای شرکت‌های با تعداد سهام بیشتر از ۲۰ میلیارد سهم
            • اگر عدد به دست آمده (حجم مبنا ضربدر قیمت پایانی) بین ۲۰ تا ۱۲۰ میلیارد بود، حجم مبنا به درستی محاسبه شده است.
            • اگر عدد به دست آمده کمتر از ۲۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۲۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
            • اگر عدد به دست آمده بیشتر از ۱۲۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۱۲۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته

            

            فرمول حجم مبنا در بازار پایه نارنجی فرابورس

            • برای شرکت‌های با تعداد سهام کمتر از ۲۰ میلیارد سهم
              • اگر عدد به دست آمده (حجم مبنا ضربدر قیمت پایانی) بین ۱۰ تا ۱۰۰ میلیارد بود، حجم مبنا به درستی محاسبه شده است.
              • اگر عدد به دست آمده کمتر از ۱۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۱۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
              • اگر عدد به دست آمده بیشتر از ۱۰۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۱۰۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
              • برای شرکت‌های با تعداد سهام بیشتر از ۲۰ میلیارد سهم
                • اگر عدد به دست آمده (حجم مبنا ضربدر قیمت پایانی) بین ۱۰ تا ۱۲۰ میلیارد بود، حجم مبنا به درستی محاسبه شده است.
                • اگر عدد به دست آمده کمتر از ۱۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۱۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
                • اگر عدد به دست آمده بیشتر از ۱۲۰ حجم مبنا به چه معناست؟ حجم مبنا به چه معناست؟ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۱۲۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته

                

                فرمول حجم مبنا در بازار پایه قرمز فرابورس

                • برای شرکت‌های با تعداد سهام کمتر از ۲۰ میلیارد سهم
                  • اگر عدد به دست آمده (حجم مبنا ضربدر قیمت پایانی) بین ۵ تا ۱۰۰ میلیارد بود، حجم مبنا به درستی محاسبه شده است.
                  • اگر عدد به دست آمده کمتر از ۵ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۵ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
                  • اگر عدد به دست آمده بیشتر از ۱۰۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۱۰۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
                  • برای شرکت‌های با تعداد سهام بیشتر از ۲۰ میلیارد سهم
                    • اگر عدد به دست آمده (حجم مبنا ضربدر قیمت پایانی) بین ۵ تا ۱۲۰ میلیارد بود، حجم مبنا به درستی محاسبه شده است.
                    • اگر عدد به دست آمده کمتر از ۵ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۵ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته
                    • اگر عدد به دست آمده بیشتر از ۱۲۰ میلیارد ریال باشد : حجم مبنا = ۱۲۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در پایان آخرین روز معاملاتی هفته

                    

                    در گذشته نحوه محاسبه فرمول حجم مبنا اندکی متفاوت بود. همچنین حجم مبنا در نمادهای فرابورس و بازار پایه لحاظ نمی‌شد. لذا بسیاری از نظرات این مقاله بر اساس روش قدیمی محاسبه (قبل از تاریخ ۱۲ اسفند ۹۸) پاسخ داده شده‌اند.

                    روش قدیمی فرمول حجم مبنا

                    خب حالا به نحوه محاسبه حجم مبنا می‌پردازیم.

                    تا پیش از اسفند سال ۱۳۹۳ حجم مبنا برای هر سهم تقریبا عدد ثابتی بوده و هر سال یک بار توسط شرکت مدیریت فناوری بورس تهران محاسبه می‌شد.

                    اما در حال حاضر این عدد به صورت هفتگی محاسبه می‌شود و در ابتدای هر هفته داخل صفحه نماد هر سهم قرار می‌گیرد.

                    این مصوبه از ابتدای اسفندماه ۱۳۹۳ در حال اجراست.

                    حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار برابر با ۰/۰۰۰۴ تعداد سهام شرکت است. حداکثر ارزش حجم مبنا می‌بایست ۱۰ میلیارد ریال و حداقل آن ۵۰۰ میلیون ریال باشد که تعداد آن براساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.

                    طبق این قانون برای محاسبه حجم مبنا کافی است به سادگی روش زیر را دنبال کنید:

                    ابتدا تعداد سهام شرکت را در عدد ۴ ضرب و بر عدد ۱۰۰۰۰ تقسیم می‌کنیم.

                    عدد بدست آمده حجم مبنای ما خواهد بود.

                    اما لازم است یک تبصره را در آن رعایت کنیم.

                    عدد بدست آمده را در قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه ضرب می‌کنیم:

                    1. اگر عدد بدست آمده در آخرین روز کاری هفته (معمولا چهارشنبه) عددی بین ۵۰۰ میلیون ریال و ۱۰ میلیارد ریال بود: حجم مبنای ما برای روز شنبه همان عدد بدست آمده در بالا خواهد بود.
                    2. اگر عدد بدست آمده کمتر از ۵۰۰ میلیون ریال بود حجم مبنای ما برای روز شنبه برابر خواهد بود با ۵۰۰ میلیون ریال تقسیم بر قیمت پایانی روز چهارشنبه.
                    3. اگر عدد بدست آمده بیشتر از ۱۰ میلیارد ریال بود حجم مبنای ما برای روز شنبه برابر خواهد بود با ۱۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی روز چهارشنبه.

                    چکیده مطلب :

                    همان‌طور که گفته شد حجم مبنا یکی از ابزارهایی است که در بازار سرمایه کشور ما برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و کنترل کردن نوسانات شدید بازار به وجود آمده است. در این مقاله علاوه بر تعریف حجم مبنا و نحوه اثرگذاری آن بر قیمت پایانی سهام، به فرمول حجم مبنا و نحوه محاسبه آن پرداختیم.

                    به طور کلی و به صورت خلاصه فرمول محاسبه حجم مبنا را می‌توان به این صورت بیان کرد: تعداد سهام شرکت ضربدر ۰.۰۰۰۴

                    اما در محاسبات حجم مبنا استثناهایی هم وجود دارد که در این مقاله به صورت تفکیک شده توضیح داده شدند.

                    حجم مبنا در بورس چیست و چگونه محاسبه می شود؟

                    

                    در این مقاله به بررسی مفهوم حجم مبنا در بورس و نحوه محاسبه آن می پردازیم. برای اینکه در بازار های سهام کل دنیا هرج و مرج صورت نگیرد و به نحوی جلوی مداخله افراد سود جو و فرصت طلب گرفته شود و همچنین قیمت ها بر اساس خرید و فروش معاملات صورت بگیرد قانون گذار باید شرایطی را فراهم سازد که مبادلات بورسی در فضای ایمن صورت بگیرد و از نوسانات ناگهانی و غیر عادی قیمت سهام گرفته شود و در نهایت از بروز مشکلات و ضرر و زیان سرمایه گذاران پیشگیری کرد.

                    به همین دلیل باید نهادهایی وجود داشته باشند تا بر داد و ستد های بورسی نظارت داشته باشند. باز سرمایه ایران نیز همچون بازار های دیگر کشور ها نهادی تحت عنوان سازمان بورس و اوراق بهادار بوسیله شرکت های زیر مجموعه خود به معاملات بورسی نظارت دارد.

                    بطور خلاصه می توان گفت حجم مبنا نیز یکی از ابزار و یا آیتم هایی است که جهت تخقق یافتن این امر در سال 1382 روی کار آمد و کاربرد اصلی آن در محاسبه قیمت پایانی نماد‌های فعال در بورس تهران است که در ادامه بیشتر با آن آشنا می شویم.

                    حجم مبنا در بورس به چه معناست؟

                    همانطور که گفته شد جهت فراهم سازی شرایطی آرام و ایمن برای انجام مبادلات بورسی در سال 1382 در زمان تصدی دکتر حسین عبده تبریزی، ابزاری تحت عنوان حجم مبنا در بورس اضافه شد.

                    امکان نوسان کاذب و غیر عادی قیمت سهام را با استفاده از ابزار حجم مبنا از بین برد و محاسبه قیمت پایانی نماد‌های فعال در بورس کاربرد اصلی حجم مبنا است.

                    از حجم مبنا فقط و فقط در بورس تهران استفاده شده و مقدار آن بطور اتوماتیک توسط سامانه معاملات اندازه گیری می شود و حجم مبنای هر نماد را می توانید در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc.com) مشاهده نمایید.

                    تعریف کامل قیمت پایانی در بورس

                    

                    جهت درک بهتر مفهوم حجم مبنا باید با تعریف قیمت پایانی سهام در بورس آشنایی داشته باشید.

                    از میانگین وزنی معاملات انجام شده هر نماد در یک روز قیمت پایانی بدست می آید. اما لازم است که بدانید این میزان حجم مبنا تعیین شده از سمت بازار بورس و فرابورس است که قیمت پایانی در بورس تهران را از نمادهای مورد معامله در فرابورس جدا می‌کند.

                    بورس تهران بر اسا قوانین داخلی حجم مبنا نماد ها را حجم مبنا به چه معناست؟ محاسبه می نماید و میزان حجم مبنا برای تمامی نمادهای بورسی مطابق با ذستورالعمل های به کار گرفته شده عدد 1 یک است. از این رو در هر یک از نماد های فرابورسی قیمت پایانی با میانگین موزون تمامی معاملات انجام شده در روز برابر خواهد بود.

                    اما در اصل باید برای به دست آمدن قیمت پایانی هر روز نماد های بورسی، با توجه به حجم مبنا تعیین شده عدد حاصل از میانگین وزنی برای آن نماد تعدیل کنند.

                    بهتر است که بدانید در شرکت های بورسی حجم بنا از تاریخ 12 اسفند ماه 98 تغییر کرده و حجم مبنا جهت محاسبه قیمت پایانی در شرکت های فرابورسی قرار داده شده است از این رو دیگر حج مبنای این شرکت ها معادل با عدد 1 نیست.

                    معنی حجم مبنا در بورس چیست؟

                    با توجه توضیحاتی که تا اینجای مقاله خدمت شما عزیزان ارائه شد می توان گفت تا حدودی با معنا و مفهوم حجم مبنا در بورس آشنا شدید. اما بطور کلی می توان گفت که حجم مبنا به حداکثر اوراقی بهاداری گفته می شود که باید در هر روز مبادله شود تا کل درصد تغییرات مجاز در آن روز در تعیین قیمت روز بعد لحاظ شود.

                    می توان گفت تعیین حجم مبنا در بورس به این دلیل است که سهامداران و سرمایه گذاران مطمئن شودند که نوسانات قیمت سهام ناشی از خرید و فروش تعداد معینی از سهام می باشد از این رو می تواند از بوجود آمدن قیمت کاذب و غیر واقعی در بازار سرمایه جلوگیری کند.

                    با موافقت شورای عالی بورس و اوراق بهادار و طبق مصوبه های جلسه هفتم اسفندماه ۹۸ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مقرر شد که برای شرکت های موجود در بازارهای اول، دوم و پایه فرابورس ایران حجم مبنا معادل ۴ در ده هزار تعداد سهام شرکت اعمال شود.

                    فرابورس ایران اعلام کرد که حداقل ارزش مبنا در بازارهای اول و دوم فرابورس، ۵۰ میلیارد ریال و در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز بازار پایه به ترتیب ۲۰، ۱۰ و ۵ میلیارد ریال در نظر گرفته شده است.

                    برای شرکت های با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد ریال حداکثر ارزش مبنا 100 میلیار ریال است و برای شرکت های با سرمایه 20 هزار میلیارد ریال و بیشتر از 120 میلیارد ریالی حداکثر ارزش مبنا تعیین شده است.

                    با توجه به قیمت پایانی سهام در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه شده و در اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می گردد. اعمال و محاسبه تغییرات حجم مبنا با توجه به رعایت نکات و مقررات انجام می گیرد.

                    از آنجایی که حجم مبنا داینامیک بوده و میزان آن در آخرین روز معاملاتی هفته تعیین می شود و در اولین روز معاملاتی هفته اینده اعمال می شود اگر در قیمت سهام افزایش و یا کاهشی دیده شود حجم مبنا نیز تغییر خواهد کرد.

                    جهت تکمیل توضیحات لازم است که بگویم ، تغییر در حجم مبنای شرکت های بورسی را از تاریخ 12 اسفند 98 میبینیم و حداقل ارزش حجم مبنا که از ضرب تعداد حجم مبنا در قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هفته بدست می آید برابر بوده با 5 میلیارد ریال.

                    و این عدد در شرکت هایی که دارایی آنها بیشتر از 20 هزار میلیارد ریال و بالاتر است معادل است با 120 هزار میلیارد و همچنین در شرکت های با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد این رقم نزدیک به ۱۰۰ میلیارد ریال میباشد. در حالی که در فرمول قبلی حداقل ارزش ۵۰۰ میلیون ریال و حداکثر ارزش ۱۰ میلیارد ریال بود.

                    قانون جدید حجم مبنا در بورس چه تاثیری داشته است ؟

                    

                    می توان گفت قانون جدید حجم مبنا صرفا جهت هم تراز کردن وضعیت ورود نقدینگی با سیر رشد شاخص بورس می باشد. اما ممکن است که این قانون در فرابورس موجب کاهش سرعت رشد بازار شود اما این موضوع در مقابل تاثیری که بر روی سهام شرکت های کوچک نشان می دهد قابل چشم پوشی است. قبل از روی کار امدن ابزاری به نام حجم مبنا ، قیمت ها دستکاری می شد و با حجم کوچکی از پول رشد می کردند.

                    بیشتر این شرکت ها روزانه حجم معاملاتشان دو برابر این فرمول اتخاذ می گردد و بر اساس رقمی که توسط قیمت پایانی در آخرین روز معاملاتی هفته ثبت شده برای تعیین و محاسبه حجم مبنا هرچه قیمت بیشتر شود نیاز به حجم مبنای حجم مبنا به چه معناست؟ پایین تری خواهد بود و این موضوع موجب رشد قیمت ها خواهد شد.

                    این قانون جدید مبنا باعث می شود که دیگر در صف فروش شاهد دست به دست شدن حجم متناسبی باشیم و از سوی دیگر در صف خرید نیز نزولی شدن و قفل شدن نداشته باشیم.

                    که البته با ورود تازه واردن به این بازار شاهده کاهش در شدن نزول خواهیم بود و در صورت عدم معامله، این قیمت پایانی است که موجب ثابت شدن قیمت می شود و این مسئله در روزهای منفی به کمک بازار خواهد آمد.

                    در کل با توجه به حجم زیادی از نقدینگی که این روز ها وارد بازار سرمایه شده می توان چنین توقع داشت که قانون فیلتر های بیشتری را در نظر بگیرد تا از سهام داران به دلیل عدم آگاهی تازه واردان ضربه مالی نخورند و قیمتها مبتنی بر حجم های واقعی تر شوند.

                    بطور خلاصه می توان گفت که اگر در یک نماد حجم معاملات در یک روز برابر با حجم مبنای همان نماد باشد، این میانگین وزنی تمامی معاملات در روز به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می شود. و اگر حجم مبادلات بورسی در یک روز فقط درصدی از حجم مبنا باشد دیگر با گرفتن میانگین وزنی از همه معاملات آن روز نمی توان قیمت پایانی را محسبه نمود.

                    حجم مبنا چگونه محاسبه حجم مبنا به چه معناست؟ می شود؟

                    ممنون که تا اینجای مطلب ما را همراهی کردید. در این بخش از مقاله به نحوه محاسبه حجم مبنا می پردازیم. برای درک بهتر، این مبحث را با ذکر یک مثال توضیح می دهیم.

                    بطور مثال یک حجم مبنای یک نماد در یک روز برابر است با 5 میلیون سهم و قیمت پایانی روز گذشته آن 300 تومان باشد در چنین شرایطی حجم معاملات نماد مذکور در آن روز به نصف درصد حجم مبنای آن یعنی 5 میلیون تقسیم بر 2 می شود 2/5 میلیون سهم برسد بنابراین قیمت پایانی روز جاری را با توجه به میانگین وزنی معاملات آن روز محاسبه می کنیم.

                    جهت محاسبه قیمت پایانی روز جاری باید اختلاف میانگین محاسبه شده با قیمت پایانی روز گذشته را باید ضرب در نسبت معاملات امروز به حجم مبنا می کنیم و به علاوه قیمت پایانی روز گذشته کنیم.

                    در این شرایط اگر میانگین وزنی معاملات روز جاری 260 باشد قیمت پایانی نماد در آن روز معادل می شود با 320 تومان.

                    • حجم مبنا: 5 میلیون سهم
                    • میانگین وزنی معاملات امروز: 260
                    • حجم معاملات روز جاری: 2/5 میلیون سهم
                    • قیمت پایانی روز گذشته: 300 تومان
                    • تفاوت میانگین وزنی معاملات امروز با قیمت پایانی در روز گذشته: 300-260=40
                    • تعدیل با حجم مبنا: 20=40*۰.۵
                    • قیمت پایانی امروز: 320=300+20

                    از این رو میزان مجاز نوسانات در روز بعد و تغییرات قیمت ها در بازه مثبت و منفی 5% خواهد بود.

                    اگر در معاملات یک سهم حجم مبنا پر نشود چه میشود؟

                    

                    وجود یک چهارچوب درست و ایده آل در هر زمینه ای باعث نظم و ترتیب می شود در داد و ستد های بورس با استفاده از حجم مبنا به سادگی این نظم و ترتیب اتفاق افتاده است. قابل ذکر است که حجم مبنای هر سهمی متفاوت است و به تعداد کل سهام شرکت بستگی دارد و بر طبق آن محاسبه می شود. حجم مبنا شیب تند روند های صعودی و نزولی را متعادل می کند و هدف اصلی حجم مبنا معقول کردن روند قیمتی سهام شرکت های داخل بورس است در این قسمت قصد داریم درباره حجم مبنا و اتفاقاتی که بعد از پر نشدن حجم مبنا می افتد صحبت کنیم و بگوییم اگر در معاملات یک سهم حجم مبنا پر نشود چه اتفاقی می افتد؟

                    حجم مبنا در بورس به چه معنی است؟

                    حجم مبنا به میزان عددی که باید در طول یک روز از هر سهم یا اوراق بهادار به فروش و یا خرید برسد می گویند. در نظر گرفتن حجم مبنا در معاملات یک سهم به این علت است تا تمام درصد تغییرات مجاز در آن روز در تعیین قیمت روز بعد لحاظ شود، در واقع وجود حجم مبنا باعث جلوگیری از به وجود آمدن قیمت های کاذب و غیر واقعی می شود. به طور خلاصه و ساده حجم مبنا به کمترین و حداقل تعداد سهام یک شرکت که باید در طول روز، معامله شود و داد و ستد بشود تا قیمت آن سهم، بتوانـد براساس سقف دامنه نوسان، افزایش یا کاهش یابد گفته می شود. با وجود حجم مبنا، سرمایه گذاران مطمئن می شوند که اگر نوساناتی در قیمت سهام رخ داده است به علت خرید و فروش تعداد مشخصی از سهام شرکت است. برای محاسبات قیمت پایانی نماد های فعال در بورس تهران از حجم مبنا استفاده می شود. در ادامه به چیستی قیمت پایانی و قیمت معامله می پردازیم.

                    در صورتی که حجم مبنا پر نشود چه می شود؟

                    به زبان ساده اگر در معاملات یک سهم حجم مبنای آن سهم پر نشود، به همان نسبت درصد نوسان قیمت آن سهم کاهش پیدا می کند. اگر در چند روز معاملاتی یک سهم حجم مبنا پر نشود مشکل خاصی بوچود نخواهد آمد، اما اگر معاملات مربوط حجم مبنا به چه معناست؟ به یک سهم در سه روز متغیر در قیمت های مثبت و منفی 4 باشد گره معاملاتی ایجاد می شود و برای رفع گره در روز آتی تغییرات قیمت 8 تا 12 درصد مجاز می باشد.

                    قیمت معامله به چه معناست؟

                    قیمت معامله در اصل به همان آخرین قیمتی که در تابلو مورد معامله قرار می‌گیرد گفته می شود.

                    قیمت پایانی چیست؟

                    به میانگین وزن معاملات هر سهام در یک روز را قیمت پایانی می گوییم. اما به علت تفاوت در حجم مبنای تعیین شده در فرابورس و بورس تهران، قیمت پایانی آن ها هم باهم متفاوت هستند. باید گفت که اگر حجم مبنای یک سهم با حجم معاملات در یک روز مساوی باشد، قیمت پایانی معاملات آن روز برابر با میانگین وزنی تمامی معاملات در روز ذکر شده خواهد بود اما اگر میزان معاملات انجام شده در یک روز تنها درصدی از حجم مبنا باشد چه اتفاقی رخ می دهد؟ خب، دیگر نمی توانیم قیمت پایانی را تنها با گرفتن میانگین وزنی از همه معاملات آن روز به دست بیاوریم.

                    محاسبه حجم مبنا به چه صورت است؟

                    اکنون حجم مبنای شرکت های پذیرفته شده در بورس، 0.0008 «هشت ده هزارم» است پس اگر به فرض مثال شرکتی 30 میلیون سهم داشته باشد،حجم مبنای این سهم از شرکت 24 هزار است. اگر حجم معاملات در یک روز به اندازه ای باشد که بتواند حجم مبنا را پر کند، قیمت پایانی سهم با میانگین موزون قیمت‌های معامله شده برابر می شود ولی اگر حجم مبنا کمتر از مقدار در نظر گرفته شده باشد و یا به اصطلاح حجم مبنا پر نشود، قیمت پایانی نیز به همان اندازه، کم خواهد شد.

                    نحوه محاسبه حجم مبنا برای شرکت های پذیرفته شده در فرابورس

                    حجم مبنا بر اساس قانون و مقرارات سازمان ها تعیین می شود . حجم مبنای شرکت های فرابورس برابر با ۱ است. جهت تغییر قیمت پایانی باید حداقل ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت مورد معامله قرار بگیرد. این یک درصد برای تمامی یک سال سهم است و باید این عدد را تقسیم بر تعداد روزهای کاری کنیم که 250 روز می شود و تقسیم یک درصد در 250 عددی که بدست می آید ۰٫۰۰۰۴ است و برای محاسبه حجم مبنا باید تعداد سهام کل شرکت * ۰٫۰۰۰۴ شود.

                    تغییر حجم مبنا

                    در مباحث قبل اشاره به افزایش سرمایه کردیم و گفتیم که شرکت ها به دلیل نیاز به تامین مالی از روش های گوناگون اقدام به افزایش سرمایه می کنند که با این افزایش سرمایه تمامی سهام های شرکت دستخوش تغییرات میشود پس حجم مبنای سهم آن ها هم باید تغییر کند و به روز شود.

                    رابطه حجم معاملات و حجم مبنا

                    حجم معاملات یک سهم هیچ تاثیری بر حجم مبنا به چه معناست؟ حجم مبنا و قیمت پایانی سهم یک شرکت ندارد.در اصل حجم معاملات در قیمت معامله تاثیری ندارد به این معنی که اگر حتی ۱ سهم مورد معامله قرار بگیرد قیمت معامله تغییر خواهد کرد.

                    امیدواریم با خواندن این متن کوتاه به خوبی متوجه شده باشید که اگر حجم مبنا پر نشود چه می شود.