مزایای بورس کالا

اصولا تحریک تقاضا در بازارهای کالایی در نتیجه رونق بخش‌های مختلف اقتصادی به خصوص بخش مسکن و ساخت و ساز می­باشد. لذا با توجه به پیش‌بینی­های مثبت در صنعت ساخت و ساز در سال جاری، انتظار می رود تقاضای کالاها در بورس کالای ایران نسبت به سال قبل افزایش داشته باشد. از طرفی بورس در راستای تقویت بازار خرده فروشی به دنبال ایجاد سازوکارهای فروشB2B(ارتباط بنگاه و بنگاه)وB2C (ارتباط بنگاه و مصرف کننده) می­ باشد که پیش بینی می ­شود این امر نقش بسزایی در تحریک تقاضا داشته باشد.

بورس کالا چیست؟ | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)

در آموزش‌های پیشین از مجموعه بورس و بازار سرمایه مجله فرادرس، در مطالب «آموزش بورس رایگان | گام به گام برای همه | به زبان ساده» و «بورس چیست ؟ آموزش بورس (+ دانلود فیلم آموزش رایگان)» با مفاهیم بورس و همچنین مباحثی مانند تابلوخوانی، نوسان‌گیری و شاخص بورس آشنا شدیم. همچنین، درباره حجم مبنا و قیمت پایانی بحث کردیم. در این آموزش با بورس کالا آشنا می‌شویم.

فیلم آموزش رایگان بورس کالا

فیلم آموزش رایگان بورس کالا به صورت گام به گام، در کادر بالا، به سوالات شما در خصوص بورس کالا، به زبان ساده و به صورت گام به گام پاسخ می‌دهد.
برای پخش و مشاهده ویدئو روی دکمه پلی یا تصویر بالا کلیک کنید.

بورس کالا چیست ؟‌

بورس کالا، مشابه بورس اوراق بهادار، بازاری است که در آن معامله و داد و ستد انجام می‌شود، با این تفاوت که در بورس کالا، همان‌گونه که از نامش پیداست، کالاهای خام و فرآوری نشده مانند گندم، برنج، پنبه، فلزات و… معامله می‌شود. وجود مشکلات و محدودیت‌های بازار سنتی، شفاف نبودن کشف قیمت در آن‌ها، و وجود نداشتن تضمین‌های لازم برای معامله‌گران، منجر به راه‌اندازی بازارهایی مانند بورس کالا شده است. از ویژگی‌های بورس کالا می‌توان حضور نهادهای ناظر را نام برد که با در نظر گرفتن قوانین و مقررات، از حقوق تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و بازرگانان حمایت می‌کنند.

فعالان بورس کالا معمولاً دو دسته‌اند. دسته اول کسانی مانند تولیدکنندگان کالا و مصرف‌کنندگان عمده هستند که می‌خواهند از نوسان قیمت‌ها در امان باشند. اما گروه دوم افرادی هستند که از نوسان قیمت استقبال کرده و با استفاده از این نوسان‌ها سود خود را حداکثر می‌کنند.

امروزه صدها بورس کالای مدرن در سراسر دنیا فعال است که از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به بورس تجاری شیکاگو (CME)، بورس کالای نیویورک (NYMEX)، بورس کالای توکیو (TOCOM)، بورس کالای هند (MCX) و بورس کالای شانگهای (SHFE) اشاره کرد.

بورس کالا در ایران

از آنجایی که بازار ایران سابقه‌ای سنتی دارد، همواره با مشکلات و محدودیت‌هایی روبه‌رو بوده است. علی‌رغم پتانسیل بالای این بازار، به دلیل عدم وجود ساختار مناسب، بازدهی قابل قبولی در آن وجود نداشته است. برخی از مهم‌ترین مشکلات و محدودیت‌های بازار کالا در ایران عبارتند از:

• عدم هماهنگی بخش‌های تولید، بازار مصرف، واردات و صادرات
• عدم وجود سیستم ناظر
• نبود نظام قیمت‌گذاری شفاف
• نوسان‌های کاذب قیمت
• نبود داده و سیستم پردازش جهت تصمیم‌گیری مناسب
• عدم امکان مدیریت ریسک

با توجه به موارد بالا، ایجاد بازاری ساختارمند و منسجم احساس می‌شد. در همین راستا، در شهریور سال ۱۳۸۲ بورس فلزات، به عنوان اولین بوس کالای ایران، فعال شد و یک سال بعد، در شهریور ۱۳۸۳ بورس کالای کشاورزی نیز فعالیت خود را شروع کرد.

پس از آن، بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و قانون جدید بازار اوراق بهادار، با ادغام بورس فلزات و کشاورزی، موجبات تشکیل شرکت بورس کالای ایران در مهر سال ۱۳۸۶ فراهم شد.

مهم‌ترین اهداف و اثرات بورس کالا به شرح زیر است:

• اطلاع‌رسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاها جهت افزایش سطح دانش فعالان بازار
• توسعه سرمایه‌گذاری و ارائه تسهیلات مالی برای خرید و فروش
• امکان مدیریت ریسک در بازار
• شفافیت قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا
• نظارت و سازمان‌دهی بازار
• تسهیل معامله بر اساس قانون

معاملات در بورس کالا چگونه است؟

معاملات بورس کالا در قالب قراردادهای استانداردی انجام می‌شود. به طور کلی، انواع قراردادهای داد و ستد به شرح زیر هستند:

• قرارداد نقدی: در قرارداد نقدی، خریدار کل قرارداد را به علاوه کارمزد کارگزار به صورت نقد پرداخت کرده و فروشنده نیز موظف است کالا را به خریدار تحویل دهد. در این نوع قرارداد که تحویل فوری نیز نامیده می‌شود، وجه و کالا باید در سه روز مبادله شوند. قراردادهای معاوضه نفتی از این دسته‌اند.
• قرارداد سَلَف: نوعی قرارداد است که در زمان معامله، خریدار مبلغ را پرداختی می‌کند، ولی فروشنده آن را در آینده تحویل خواهد داد.
• قرارداد نسیه: در قرارداد نسیه، پرداخت به صورت نقد و نسیه مورد توافق قرار می‌گیرد، ولی تحول کالا باید حداکثر تا سه روز کاری پس از انجام معامله انجام شود. این قرارداد برعکس قرارداد سلف است.
• قرارداد آتی: در قرارداد آتی، فروشنده و خریدار متعهد می‌شوند که یک دارایی پایه را در زمان آینده با قیمت مشخصی داد و ستد کنند. در زمان مورد توافق، خریدار باید هزینه مشخص شده در قرارداد را پرداخت کرده و فروشنده باید کالا را تحویل دهد.
• قرارداد اختیار معامله: این قرارداد دو نوع دارد: اختیار خرید و اختیار فروش. در قرارداد اختیار خرید، به خریدار اختیار (و مزایای بورس کالا نه اجبار) داده می‌شود که یک دارایی معین را در قیمت تعیین شده تا زمان مشخصی بخرد. فروشنده این قرارداد نیز اجبار دارد تا قبل از اتمام مهلت، هر زمان که خریدار تمایل به اجرای قرارداد داشته باشد، دارایی معین را در قیمت مشخص معامله کند. برعکس، در قرارداد اختیار فروش، فروشنده ملزم به فروش کالا نیست.
• قراردادهای صلح: نوعی قرارداد است که در آن، دو طرف بر امری توافق می‌کنند که عنوان آن قراردادهای معروف از قبیل خرید، رهن، اجاره و… نباشد. قرارداد صلح گاهی برای رفع اختلافات موجود یا برای جلوگیری از تنازع احتمالی آینده صورت می‌گیرد یا به جای یکی از قراردادهای معاملاتی به کار می‌رود.
• قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: ماده 10 قانون مدنی به عنوان اصل آزادی قراردادها مورد قبول قانون‌گذار است. شرکت بورس کالای ایران در نظر دارد این قراردادها را پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی، بر اساس ماده 10 قانون مدنی اجرایی کند.
• قراردادهای معاوضه: در قرارداد معاوضه، یک دارایی یا تعهد در مقابل یک دارایی یا تعهد دیگر، به منظور تمدید یا کاهش سررسید معامله می‌شود.

در بورس‌های دنیا، داد و ستدها به صورت قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است. در نتیجه، کالا به طور فیزیکی معامله نمی‌شود و تنها ۳ درصد از معاملات به تحویل فیزیکی کالا می‌انجامد.

فرایند معامله در بورس کالا در چهار مرحله انجام می‌شود:

1. درخواست خرید یا فروش مشتری به کارگزار و ارائه این سفارش از طرف کارگزاری در تالار معاملات
2. اجرای سفارش به روش حراج حضوری و ثبت معامله در سیستم توسط ناظر معاملات
3. آغاز داد و ستد، پردازش اطلاعات و تهیه گزارش نهایی (شامل وضعیت سپرده‌های مورد نیاز، تسویه روزانه و کارمزد معاملات) توسط اتاق پایاپای و ارسال آن به دفاتر کارگزاران
4. تسویه حساب اتاق پایاپای با کارگزاران، تسویه حساب کارگزار با مشتری و ارسال آگهی انجام معامله برای مشتری

برای آشنایی بیشتر با این موضوعات، می‌توانید به فیلم آموزش آشنایی با بازارهای مالی مراجعه کنید. در این آموزشِ ۲ ساعت و ۸ دقیقه‌ای، انواع بازارهای مالی، بازار سهام، مفاهیم کاربردی بورس، بازارهای آتی و بازارهای ارز به طور کامل توضیح داده شده است. لینک این آموزش را در ادامه مشاهده می‌کنید.

برای مشاهده فیلم آموزش آشنایی با بازارهای مالی + اینجا کلیک کنید.

مزایای بورس کالا چیست؟

مهم‌ترین مزایای بورس کالا عبارتند از:

• ایجاد اطمینان در نزد خریدار و فروشنده: اصالت کالاهایی که در این بورس عرضه می‌شوند، تأیید شده است. علاوه بر این، اصالت فروشنده و خریدار نیز مورد تأیید قرار می‌گیرد. همچنین، پرداخت وجه و تسویه نیز ریسکی نخواهد داشت و از طریق اتاق پایاپای انجام می‌شود.
• کشف نرخ واقعی: کشف نرخ در بازار کالا مبتنی بر عرضه و تقاضا است. در بورس کالا، کشف نرخ بر اساس رقابت بین عرضه‌کنندگان و خریداران انجام می‌شود و همه عوامل، تأثیر خود را مستقیماً‌ روی قیمت خواهند داشت.
• شفافیت: در بورس کالا، خریدار، فروشنده و معاملات آن‌ها به طور شفاف در معرض دید همه قرار دارد و به این ترتیب، امکان معاملات صوری و دستکاری قیمت‌ها وجود ندارد.
• جبران خسارت:‌ به توجه به تضامین طرفین معامله در بورس کالا، جبران خسارت در تسویه یا تحویل کالا از طریق اتاق پایاپای انجام شده و نیازی به اقامه دعوی در مراجع قضایی و صرف وقت نیست.
• تأمین مالی: از آنجایی که دو طرف معامله در بورس کالا می‌توانند داد و ستد را به صورت تسویه یا خرید سلف انجام دهند و با توجه به اینکه بانک‌ها می‌توانند بر اساس اسناد معتبر به خریدار وام اعطا کنند، تأمین مالی به سهولت انجام می‌پذیرد.
• معاملات ساختارمند و مکانیزه: در بورس کلا، برخلاف بازارهای سنتی، معاملات به صورت مکانیزه و در بستری منظم انجام می‌شوند.
• عدم نیاز به تبلیغات گسترده: در بورس کالا عرضه کننده به تعداد زیادی خریدار داخلی و خارجی معرفی می‌شود. بدیهی است که این کار در حالت عادی، مستلزم تبلیغات و هزینه زیادی است.
• جمع‌آوری اطلاعات: با استفاده از اطلاعات خرید و فروش در بورس کالا می‌توان تحلیل‌های اقتصادی را به درستی انجام داد.
• بخشودگی مالیاتی: طبق قانون توسعه ابزارهای جدید، ۱۰ درصد از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورس کالا معامله می‌شوند، بخشوده خواهد شد.

البته در بورس کالا محدودیت‌هایی نیز وجود دارد. برای مثال، حجم خرید در بورس کالا باید از حد معینی، مثلاً ۲۰ یا ۱۱۰ یا ۲۲۰ تن در رینگ‌های مختلف کمتر نباشد. یا اینکه برخی کالاها به صورت سبد ارائه می‌شوند و خریدار نمی‌تواند انتخاب کند.

سخن پایانی

در این مطلب به صورت خلاصه به ماهیت کلی بازار بورس کالا در ایران پرداختیم، همچنین انواع و فرآیند معاملات در آن را مرور کردیم و در نهایت مزایای سرمایه‌گذاری در این بازار را بر شمردیم. دیدگاه شما در رابطه با بازار بورس کالا چیست؟ از شما دعوت به عمل می‌آوریم، اگر تجربه‌ای از حضور در این بازار دارید، آن را از طریق بخش نظرات در ادامه صفحه با ما و سایر خوانندگان مجله فرادرس در میان بگذارید.

سلب مسئولیت مطالب اقتصاد: این مطلب صرفاً‌ با هدف افزایش آگاهی عمومی در حوزه اقتصاد نوشته شده است. برای سرمایه‌گذاری،‌ تجارت و آگاهی دقیق از قوانین مربوط به آن‌ها، لازم است حتماً از دانش و مشاوره افراد متخصص کمک گرفته شود. دقت داشته باشید که قوانین بازار سرمایه و قوانین تجاری و اقتصادی کشور، همواره در حال تغییر هستند و بر همین اساس، ممکن است برخی موارد ذکر شده در این مطلب، دیگر صحت نداشته باشند. مسئولیت هر گونه بهره‌برداری از این نوشتار با هدف سرمایه‌گذاری، تجارت، کسب درآمد و غیره، بر عهده خود افراد بوده و مجله فرادرس هیچ مسئولیتی در این رابطه ندارد. برای اطلاعات بیشتر + اینجا کلیک کنید.

مطلبی که در بالا مطالعه کردید بخشی از مجموعه مطالب «آموزش بورس رایگان به زبان ساده» است. در ادامه، می‌توانید فهرست این مطالب را ببینید:

اگر این مطلب برای شما مفید بوده است، آموزش‌ها و مطالب زیر نیز به شما پیشنهاد می‌شوند:

مزایای حراج مزایده و مناقصه در بورس کالا

هر کالایی که واجد شرایط ورود به بورس کالا باشد، می‌تواند در معرض حراج برای فروش (مزایده) و یا حراج خرید (مناقصه) قرار گیرد. یادداشت پیش رو به معرفی حراج مزایده و مناقصه در بورس کالا پرداخته است.

به گزارش بیدار بورس، روش مزایای بورس کالا فروش در بورس کالا، حراج حضوری به روش الکترونیکی است که شامل دو روش حراج (حراج عادی و حراج باز) می‌شود.

روش معمول و عادی حراج، که از ابتدای تاسیس بورس کالای ایران تاکنون وجود داشته، شامل چند مرحله می‌شود. زمان پیش گشایش (سبز) که یک تا ۱۵ دقیقه بوده و در اختیار ناظر تالار است. این زمان اختصاص به وارد کردن سفارش‌های خرید و فروش دارد که به وسیله کارگزاران فروشندگان و کارگزاران خریداران انجام می‌گیرد. طی این زمان، کارگزار خریدار مجاز به اعمال هر تغییری در نوع سفارش خرید و حتی حذف آن است.

زمان مظنه‌یابی (زرد) به ازای هر کالا یک دقیقه است. پس از اتمام زمان سبز، زمان زرد شروع می شود که به زمان حراج معروف است. طی زمان حراج، قیمت قابل تغییر است، بدین ترتیب که فروشنده فقط مجاز به کاهش قیمت پیشنهادی خود بوده و خریدار می تواند قیمت بالاتری را (حداکثر تا سقف پیشنهادی فروشنده) پیشنهاد دهد. با توجه به شرایط بازار، امکان افزایش عرضه از طرف کارگزار فروشنده در این زمان وجود دارد. در این مرحله کارگزار خریدار می تواند قیمت پیشنهادی را بپذیرد و یا قیمت پایین تری (سقف قیمت خرید خود را) پیشنهاد بدهد. همچنین کارگزار خریدار می‌تواند تا قبل از قبول قیمت فروشنده، تقاضای خود را کاهش دهد.

زمان رقابت (قرمز) نیز که یک دقیقه به ازای هر کالاست، اگر میزان تقاضایی که سقف قیمت پیشنهادی فروشنده را پذیرفته بیش از میزان عرضه باشد، معاملات وارد زمان قرمز یا رقابت می‌شود و در این زمان کارگزار خریدار می‌تواند قیمتی بالاتر از قیمت فروشنده پیشنهاد کند.

پس از اتمام این زمان، سیستم دستورات خرید و فروش را بر اساس بالاترین قیمت‌ها مرتب کرده و آنها را با هم تطابق می‌دهد. اساس کار بر اولویت فروش با قیمت های پایین‌تر و زمان ثبت زودتر و اولویت خرید با قیمت های بالاتر و زمان ثبت زودتر است. در صورتی که قیمت خرید بیشتر یا مساوی با قیمت فروش باشد، معامله صورت گرفته و پس از تایید ناظر، گواهینامه معاملات برای طرفین صادر می شود و زمان‌های توقف (آبی) که در اختیار ناظر تالار است.

تفاوت حراج باز و حراج عادی در بورس کالا

روش حراج باز نیز شامل همان مراحل پیش گفته است و تنها تفاوت روش حراج باز با حراج عادی زمان قرمز است که با نظر ناظر بازار قابل تغییر است. این تفاوت (زمان بیشتر برای مرحله رقابت) به واسطه ماهیت کالاهای مورد داد و ستد در تالار حراج باز است که زمان بیشتری را برای مذاکره بین خریداران و فروشنده و رسیدن به توافق بین آن‌ها می‌طلبد.

مناقصه نیز نوعی حراج است. بدین معنا که حراج در برگیرنده مزایده (فروشنده کالای خودش را به معرض فروش قرار می‌دهد و خریداران به رقابت می‌پردازند) و مناقصه (خریدار، کالای مورد نظر خویش را به همراه قیمت و شرایط مورد نظر خویش، به اطلاع فروشندگان می‌رساند) و فروشندگان ‌برای برنده شدن به رقابت با هم می‌پردازند.

هر کالایی که واجد شرایط ورود به بورس کالا باشد و توسط هیات پذیرش (و یا کمیته پذیرش)، پذیرش شود، مطابق، ساز و کار بورس کالا می‌تواند به معرض حراج برای فروش (مزایده) و یا حراج خرید (مناقصه) قرار گیرد.

از شرایط اساسی برای پذیرش کالا در بورس کالا، استاندارد بودن کالا، عدم قیمت‌گذاری دستوری و تعیین قیمت بر اساس سازوکار عرضه و تقاضا در بورس کالا و عدم انحصار در خرید و یا فروش آن است.

علاوه بر مزایایی که قانون‌گذار برای فروشندگان و خریداران ‌حاضر در بورس کالا از جمله معافیت‌های مالیاتی برای فروشندگان و معافیت طرفین‌ خریدار و فروشنده از تشریفات مزایده و مناقصه قائل شده است، مزایایی نظر امنیت معاملات، شفافیت داد و ستدها، وسعت بازار و رقابت بیشتر و بهتر و کشف قیمت‌های واقعی‌تر را نیز در بر دارد.

مزایای عرضه خودرو در بورس کالا

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به آغاز عرضه خودرو از روز چهارشنبه این هفته در بورس کالا، گفت: ایجاد شفافیت، حذف تقاضای کاذب، تعدیل قیمت برای مصرف‌کننده و برنامه‌ریزی برای تولیدکننده به عنوان چهار دستاورد اصلی عرضه خودرو در بورس کالا به شمار می‌رود.

به گزارش ایراسین به نقل از ایرنا، محمدرضا پورابراهیمی در مورد عرضه خودرو در بورس کالا، اظهار کرد: واقعیت این است که امروز شاهد وضعیت نابسامان بازار خودرو در قیمت‌گذاری، عرضه، تولید و تقاضا هستیم که یکی از راهکارهای اساسی برای حل این معضلات، استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه به خصوص بورس کالا است.

وی با اشاره اینکه ظرفیت بازار سرمایه با توجه به جایگاه آن در اقتصاد کشورمان که قانون‌گذار آن را تعیین کرده، آثار و پیامدهای مثبت و مطلوبی را چه در حوزه سهام و چه در حوزه کالایی به دنبال دارد، افزود: ورود هر نوع کالا یا محصول به بورس‌های کالایی می‌تواند به رشد شفافیت و رقابت در اقتصاد کمک کند.

به گفته پورابراهیمی، تجربیات سال‌های اخیر نشان می‌دهد که معامله و دادوستد محصولات در بورس‌های کالایی توانسته پیامدهای مطلوبی برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان داشته باشد و خودرو نیز از این قاعده مستثنی نیست.

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: برای اینکه بتوانیم نظارت و سیاست‌گذاری صحیحی در بازار خودرو داشته باشیم باید مبادلات در بستری شفاف انجام شود، به عبارت دیگر امروز مشخص نیست در فرآیند قرعه‌کشی چه اتفاقی می‌افتد و آیا سهمیه‌ای خاص داده می‌شود؟، در این میان چرا اطلاعات افشا نمی‌شود و همه این موارد باعث شده تا مردم نیز ابهام‌هایی را در این زمینه داشته باشند.

وی با بیان اینکه شفافیت، اعتماد آفرین است، تصریح کرد: عرضه منظم خودرو در بورس کالا در گام نخست به شفافیت بازار کمک می‌کند و در ادامه به حذف تقاضای کاذب، تعدیل قیمت برای مصرف‌کننده و افزایش برنامه‌ریزی برای تولید منجر می‌شود.

پورابراهیمی در پاسخ به این پرسش که آیا کمبود تولید و عرضه خودرو به نسبت تقاضا برای ایجاد تعادل بازار مشکل ساز نخواهد بود؟، بیان کرد: در این حوزه باید توجه شود که بخشی از تقاضای فعلی در بازار خودرو، کاذب است. در واقع به دلیل مابه‌التفاوت قیمت کارخانه و بازار، افرادی که نیازی به خودرو ندارند نیز برای کسب سود ترغیب به حضور در فرآیند قرعه‌کشی شده‌اند به این ترتیب همان طور که ذکر شد، از اولین پیامدهای عرضه خودرو در بورس کالا، حذف تقاضای کاذب است.

این نماینده مجلس ادامه داد: به نظر می‌رسد ظرفیت تولید خودرو می‌تواند به تقاضای واقعی برسد که این مهم مزایای بورس کالا با گام نخست با عرضه در بورس و حذف تقاضای کاذب شدنی است.

وی در پایان به واردات خودرو نیز اشاره کرد و گفت: باید در شرایط فعلی وضعیت واردات خودرو هم تعیین تکلیف شود؛ چراکه این موضوع نیز در روند تعدیل قیمت‌ها و افزایش کیفیت و ایجاد رقابت بین محصول داخلی و خارجی اثرگذار است و با توجه به مزایای بورس کالا تصویب مجلس و نهایی شدن واردات خودرو در دولت، امیدواریم با تسریع این روند به‌زودی شاهد تعادل مناسب بازار خودرو و رضایت مصرف‌کنندگان باشیم.

پشت‌پرده مخالفت با عرضه خودرو در بورس کالا

بورس کالا برای عرضه خودرو، شاید بهترین راهکار نباشد اما مزایای زیادی دارد که ازجمله آن می‌توان به خرید مستقیم خودرو از تولیدکننده اشاره کرد. با اجرای این طرح، دست واسطه‌ها از فروش خودرو قطع و محصولات مستقیماً از خودروسازان خریداری می‌شود.

به گزارش خبرنگار ایمنا، درحالی‌که بسیاری از خودروسازان داخلی زیان‌ده شده‌اند، همچنان راهکار پایداری برای رفع مشکلات صنعت خودرو ارائه نشده است. تولید خودروی تیبا برای سایپا بیش از ۷۰ میلیون تومان ضرر دارد که به معنای ضرر بیش از ۵۰ درصدی است!

این در حالی است که اگر همه خودروها در بورس کالا به فروش برسد، می‌توان به بهبود قیمت‌ها امیدوار بود. امروز خودرو یکی از بهترین بازارها برای سرمایه‌های سرگردان شده و همین موضوع در سفته‌بازی و بالا و پایین بردن قیمت‌ها به نفع افرادی که تعداد زیادی خودرو دارند و از رانت خرید خودرو از کارخانه نیز بهره‌مند هستند، مؤثر است تا شاهد بی‌ثباتی در بازار باشیم.

بورس کالا برای عرضه خودرو، شاید بهترین راهکار نباشد اما مزایای زیادی دارد که از جمله آن می‌توان به خرید مستقیم خودرو از تولیدکننده اشاره کرد، با اجرای این طرح دست واسطه‌ها از فروش خودرو قطع شده و محصولات مستقیماً از خودروسازان خریداری می‌شود.

در بورس کالا قیمت‌ها نسبت به بازار پایین‌تر بوده که ناشی از حذف واسطه‌هاست، این موضوع برای خریداران و مصرف کنندگان منفعت بسیاری به دنبال دارد و باید توجه داشت همزمان، تولید کننده نیز سود کسب می‌کند و خودرو را با قیمتی بیش از گذشته به فروش می‌رساند.

با عرضه دیگنیتی و فیدیلتی در بازار شاهد آن بودیم که قیمت محصولات در بورس کالا پایین‌تر از بازار بوده که این موضوع نشان‌دهنده شکاف قیمتی میان نرخ کشف شده در بورس کالا با بازار است.

در روش‌های گذشته، سود حاصل از فروش خودرو بیش از آنکه نصیب خودروسازان شود، به جیب دلالان و واسطه‌هایی که با رانت و زد و بند محصولات را در بازار عرضه می‌کنند، می‌رود و خودروسازان مجبور می‌شدند محصولات خود را با قیمتی کمتر از قیمت تمام شده به فروش برسانند و اغلب خودروسازان اکنون در معرض ورشکستی قرار گرفته‌اند.

همچنین عرضه خودرو در بورس کالا منجر به رقابت بازار آزاد با این رقیب جدید نیز شد، به نحوی که شاهد انعطاف در قیمت‌های بازار آزاد و در نتیجه افزایش قدرت خرید شهروندان حتی در بازار آزاد بودیم.

کارشناسان نیز معتقدند عرضه خودرو در بورس کالا روند خرید و فروش آن را شفاف کرده و این موضوع منجر به احقاق‌حقوق مصرف‌کنندگان می‌شود. بنابراین می‌توان گفت عرضه خودرو در بورس کالا علاوه بر نجات صنعت خودرو، بدون فشار بر مصرف‌کننده، منجر به منتفع شدن تولیدکنندگان نیز می‌شود.

همچنین زمینه برای سفته‌بازی دلالان در این حوزه برچیده می‌شود، زیرا خریداران محصولات را مستقیماً از کارخانه خریداری می‌کنند؛ اما با وجود این مزیت‌ها همچنان شاهد مخالفت برخی از نمایندگان مجلس و فشار آنان بر وزارت صمت برای جلوگیری از عرضه خودرو در بورس کالا هستیم.

امیرحسین کاکایی، کارشناس صنعت خودرو و عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت در این خصوص به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در چهار سال گذشته وزارت صمت و وکلای مجلس طرح نادرست قیمت‌گذاری خودرو را پیاده کردند که در نتیجه آن بر هم ریختن بازار و رکود صنعت بود و دو خودروساز بزرگ کشور بیش از ۱۱۰ هزار میلیارد تومان زیان رسمی دادند.

وی اضافه می‌کند: با ایجاد موانع توسط وزارت صمت ، امضاهای طلایی برای اعطای مجوز به وجود آمد، بنابراین با این اقدام اعضای وزارت صمت قدرت می‌گیرند.

استیضاح وزیر صمت به واردات خودرو معطوف شد!

به گفته این کارشناس صنعت خودرو، وزیر صمت با برنامه‌های زیادی بر سر کار آمد و در ابتدا پرانرژی و شجاعانه عمل می‌کرد؛ استیضاح وزیر صنعت، معدن و تجارت بدون توجه به حوزه فعالیت گسترده این وزارتخانه، به خودرو و واردات آن معطوف شد.

کاکایی معتقد است: در این موضوع، طرح وکلای مجلس باید مورد بازبینی قرار گیرد تا سبب زمین زدن صنعت خودرو با واردات غیرکارشناسی نشود، البته وزیر هم تنها طرح مجلس را پیگیری کرده است‌.

وکلای مجلس می‌خواهند به هر قیمتی قیمت خودرو را کنترل کنند

وی تصریح می‌کند: وکلای مجلس معتقدند قیمت خودرو باید کنترل شود و حتی می‌خواهند برای قیمت خودروهای بخش خصوصی نیز تعیین تکلیف کنند، اما هیچ‌کس پاسخ‌گو نیست که چرا قیمت‌گذاری دستوری خودرو در چهار سال گذشته نتیجه مثبتی نداشته است.

بورس انتخاب مناسبی برای فروش خودرو است

عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت می‌گوید: بورس مسیر چندان مناسبی برای فروش خودرو نیست اما در انتخاب بد و بدتر، بورس انتخاب بهتری است. فروش خودرو در بورس کالا راهکار قانونی است که باعث می‌شود فروش خودرو به صورت شفاف انجام شود و کسی نتواند در آن اعمال قدرت کند.

کاکایی اضافه می‌کند: به نوعی نظام صنعت خودرو به این نتیجه رسیده است که قیمت‌گذاری دستوری نتیجه بخش نیست و برای مدیریت این بازار، عرضه خودرو در بورس کالا به عنوان راهکار، به کار گرفته شده است.

وی تصریح می‌کند: اصل ۴۴ قانون اساسی پس از ۲۰ سال هنوز اجرا نشده است و دو خودروساز بزرگ مزایای بورس کالا کشور کاملاً خصوصی اداره نمی‌شوند؛ از ابتدای سال جاری دولت در تلاش بود که خودروهای گروه بهمن و کرمان نیز در سامانه متمرکز به فروش برسد.

عرضه خودرو در بورس، همزمان به نفع تولیدکننده و مصرف‌کننده است

عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ادامه می‌دهد: بخش خصوصی در این بین مقاومت کرده و دو خودرو از این گروه در بورس کالا به فروش رسید. با انجام این اقدام، قیمت این خودروها از بازار نیز کمتر شد. پس از عرضه در بورس کالا، قیمت این خودرو که در کارخانه ۷۰۰ میلیون تومان به فروش می‌رسید، در بازار یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان بود و اکنون قیمت آن در بورس کالا در حدود یک میلیارد تومان است، بنابراین این اقدام به نفع تولید کننده و مصرف کننده بوده است.

کاکایی اضافه می‌کند: با ایجاد چنین سودی در بورس کالا، خودروسازان به رقابت با یکدیگر تشویق می‌شوند، کیفیت‌های خود را افزایش می‌دهند و با افزایش عرضه حتی به تدریج شاهد کاهش بیش از پیش قیمت‌ها نیز خواهیم بود.

وی خاطرنشان می‌کند: متأسفانه وکلای مجلس بدون توجه به تجارب چهار سال گذشته، همچنان بر کنترل قیمت‌ها اصرار دارند و این در حالی است که سازوکار بازار برحسب عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، واقعیت‌های اقتصادی به گونه‌ای است که وزارت صمت به دنبال خروج از این شرایط است.

فرآیند و مزایای عرضه های خرد فولاد در بورس کالای ایران

یکی از اولین کالاهای مورد معامله در بورس کالای ایران، فولاد و محصولات وابسته به آن می‌باشد که قبل از شکل‌گیری بورس کالا نیز در سازمان كارگزاران بورس فلزات تهران از سال 1382 مورد داد و ستد قرار می‌گرفت.

بورس کالای ایران در عرضه های فولاد خود دارای چه مزایایی است؟ فولاد از محصولات استراتژیک کشور به شمار رفته و به دلیل پیوندی که با بخش مسکن و فعالیت­های عمرانی دارد، همواره در کانون توجه فعالان اقتصادی و نهادهای حاکمیتی و نظارتی کشور قرار دارد. در ادامه این مقاله به موارد زیر بیشتر اشاره خواهیم کرد:

• چرا محصولات فولادی در بورس کالا معامله می شود؟
• راه­ اندازی معاملات B2X در بازار فولاد راهکاری در راستای تحریک تقاضا
• آیا با مزایای معاملات B2X آشنایی دارید؟
• مدل B2X پیشنهادی با توجه به اظهار نظر فعالان و متخصصان این حوزه

چرا محصولات فولادی در بورس کالای ایران معامله می شود؟

معاملات محصولات فولادی در بورس کالای ایران و پیش از آن در سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران مزایای بیشماری برای این صنعت و فعالان‌ آن داشته است که از آن جمله می­ توان به تشکیل یک بازار ملی، رقابتی و شفاف برای محصولات فولادی و همچنین تسهیل تأمین مالی فعالان این صنعت اشاره نمود که در نهایت به افزایش سطح تولیدات این محصول در کشور منجر شده است. شفافیت و رقابت در معاملات بورس کالای ایران باعث حذف رانت و فساد در این بازار گردیده و تضمین حسن انجام معاملات، اطمینان خاطر فعالان بازار را نسبت به امنیت معاملات جلب کرده است.

بورس کالای ایران مزایای متعددی برای صنعت فولاد دارد که می توان مواردی از قبیل پوشش ریسک، تامین مالی و کمک به بخش خصوصی از طریق کاهش مالیات، ایجاد اطمینان در بین طرفین معامله، حذف واسطه ­های غیرضروری، ایجاد شفافیت و کشف قیمت عادلانه، منصافانه و منطقی، ارائه اطلاعات از روند نرخ‌ها و معاملات و انجام تحلیل‌های اقتصادی، معرفی عرضه‌کننده به تعداد زیادی خریدار داخلی و خارجی، بیان وضعیت اقتصادی کشور در قالب قیمت‌های مورد معامله و انجام معاملات مکانیزه و الکترونیکی را در این راستا برشمرد که این موارد به علاوه ابزارهای مالی جدید می تواند یاری دهنده صنعت فولاد برای خروج از رکود باشد.

بورس کالا به منظور تسهیل دسترسی مشتریان خرد و رونق بازار محصولات فولادی اقدام به ورود عرضه­های خرد در تالار صنعتی نموده است. آغاز فروش خرد فولاد نیز به خریداران فولاد کمک می کند تا دیگر مجبور به خرید این محصولات از واسطه های غیر ضروری و پرداخت سودهای بالا نباشند. از طرفی برای کارخانه‌های فولادی نیز این فرصت مهیا می‌شود که کالای بیشتری را تولید و به دست مصرف‌کننده برسانند.این عرضه، چرخه کاملی از تولید تا مصرف‌کننده را بدون واسطه فراهم نموده به این معنا که متقاضیان محصولات نهایی فولاد می ­توانند بدون واسطه محصولاتی مانند میلگرد و تیرآهن را از بورس کالای ایران تهیه کنند که این امر علاوه بر کاهش هزینه برای مصرف‌کننده، زمینه افزایش تقاضا در صنعت فولاد هم در بخش بالادستی (تولیدکننده مواد اولیه) و هم در صنعت پایین‌دستی (محصول نهایی) را فراهم می‌آورد.

قبل از اجرای راه ­اندازی این معاملات در بورس، حجم تقاضا برای خریداران بیش از ۱۱۰ تن بود اما در حال حاضر محصولات فولادی با تناژ زیر ۱۱۰ تن هم عرضه می­ شوند. بر این اساس معامله گران خرد،بدون واسطه محصولات نهایی مورد نیاز خود را از بورس کالای ایران تهیه کرده و هزینه­های مصرفی خود را کاهش می‌دهند. شاید در ابتدابه نظر رسد که معاملات خرد در بورس کالای ایران مورد استقبال خریداران قرار نگیرد، اما با گذشت زمان وشناخت مزایای این طرح مشتریان انگیزه لازم برای ورود به معاملات را پیدا خواهند نمود.

در حال حاضر اطلاعیه عرضه در بورس کالای ایران در ۳ سطح تقسیم بندی شده است. در سطح اول نوع عرضه مدنظر است که این عرضه می ­تواند داخلی یا صادراتی باشد. در سطح دوم بحث نحوه عرضه مطرح است که می­ تواند به صورت عمده و یا خرد باشد و در نهایت در سطح سوم بر اساس روش خرید این تقسیم بندی صورت می­گیرد که به قرارداد عادی، خاص و بلندمدت تقسیم می­ شود.عرضه خرد در بورس کالای ایران در تالار اصلی صورت می ­پذیرد و حداقل عرضه خرد بر مبنای یک واحد (یک کیلوگرم، یک تن، و … ) می­ باشد. قیمت پایه در عرضه خرد بر اساس کشف قیمت عمده و خرد (آخرین قیمت معامله شده) و هزینه­ های جانبی مثل حمل و نقل و بسته بندی و … (به پیشنهاد عرضه کننده) تعیین می­ گردد.

اصولا تحریک تقاضا در بازارهای کالایی در نتیجه رونق بخش‌های مختلف اقتصادی به خصوص بخش مسکن و ساخت و ساز می­باشد. لذا با توجه به پیش‌بینی­های مثبت در صنعت ساخت و ساز در سال جاری، انتظار می رود تقاضای کالاها در بورس کالای ایران نسبت به سال قبل افزایش داشته باشد. از طرفی بورس در راستای تقویت بازار خرده فروشی به دنبال ایجاد سازوکارهای فروشB2B(ارتباط بنگاه و بنگاه)مزایای بورس کالا وB2C (ارتباط بنگاه و مصرف کننده) می­ باشد که پیش بینی می ­شود این امر نقش بسزایی در تحریک تقاضا داشته باشد.

راه ­اندازی معاملات B2X در بازار فولاد راهکاری در راستای تحریک تقاضا

بهینه‌سازی فرآیند تجاری توسط اینترنت انقلاب عظیمی در صنایع ایجاد کرده است و به سرعت در حال ایجاد تحول در صنایعی از جمله خودرو و فولاد می‌باشد.بیشترین حجم مبادلات الکترونیکی بعد از صنعت تجهیزات و ادوات الکترونیکی به صنعت خودروسازی تعلق دارد. با رشد تجارت الکترونیکی و لزوم یکپارچگی زنجیره عرضه این شرکت‌ها، صنعت فولادسازی به‌عنوان عمده‌ترین بخش زنجیره عرضه شرکت‌های خودروسازی نیازمند به‌کارگیری این شیوه نوین تجارت می‌باشد. تسهیل مبادلات و افزایش هماهنگی از طریق تجارت الکترونیکی،کاهش هزینه‌های بسیاری را به دنبال خواهد داشت. به‌طور کلی حجم معاملات در برخی از کالاها در بورس کالای ایران به حدی بالاست که بازیگران خرد جرأت شرکت در این بازار را ندارند. بنابراین شرکت­های فولادی به عنوان یکی از عرضه کنندگان به دنبال راه‌اندازی شبکه فروش برای پوشش بازار محصولات خود و راه‌اندازی معاملات B2C (business to consumer) برای کوتاه شدن مسیر بین تولید و مصرف است. از سوی دیگر، بورس کالای ایران تمایل به تکمیل زنجیره ارزش خدمات خود از طریق معاملات B2X (B2BوB2C) به منظور بهینه سازی زنجیره خدمات، کوتاه کردن فاصله تولید- مصرف و بهبود بهره‌وری خود دارد.

معاملات B2B یا فروشنده با فروشنده، اولین نوع از خرید و فروش معاملات الکترونیکی است و بیشترین عایدی را کسب می‌کند. درB2Bتجار نه تنها مجبورند مشتریان خود را بشناسند، بلکه باید واسطه‌ها را نیز شناسایی کنند. در این مدل همه‌ شرکا و خدمات مرتبط با تجارت از قبیل تأمین‌کنندگان،خریداران، لجستیک (پشتیبانی)، خدمات (سرویس‌های) بازرسی، بازاریابی و کاربری‌های نرم افزار که موجب سهولت در امور تولید، خرید و فروش می‌گردند در یک محل گرد هم می‌آیند.

معاملات الکترونیکیB2Bبه مبادلات میان صنایع موسوم هستند و در واقع به مزایای بورس کالا خرید، فروش، مبادلات پایاپای و یا هر نوع معاملات صورت گرفته بین دو شرکت تجاری اطلاق می‌شود.عرصه تجاریB2B،سریعترین رشد را در میان شاخه‌های مختلف تجارت الکترونیکی داشته است. روش‌های مبادلاتیB2Bاین امکان را برای تجارت‌های گوناگون فراهم می‌سازد که به راحتی به خرید و فروش، حراج و توسعه خدمات و محصولاتشان بپردازند. افزایش کارایی این روش موجب کاهش چشمگیر هزینه‌ها می‌شود.از طرفی فراهم آوردن یک زنجیره غنی و موثر مدیریت فنی، برای استفاده از این گونه مدل‌های تجاری، از جنبه‌های پرهزینه این روش‌ها به شمار می‌آید.

بخش عمده‌ای از تجارت الکترونیکی وب‌سایت‌های پیرو مدل B2B، محصولات خود را به خریداران واسطه که کالاها را به مصرف کننده نهایی می‌فروشند، عرضه می کنند. به عنوان مثال عمده فروش از طریق وب‌سایت شرکت، سفارش خود را ثبت می‌نماید و بعد از دریافت محصول، آن را به خریدار نهایی محصول می‌فروشد.

B2C شامل تجارت خرده‌فروشی می‌شود. این نوع تجارت بین فروشنده و مشتریان ایجاد می‌شود. یعنی مشتریان با استفاده از شبکه می‌توانند به فروشگاه دسترسی پیدا کرده، کالای مورد نیاز خود را انتخاب نموده، سفارش خرید دهند و وجه آن را پرداخت نمایند. این مزایای بورس کالا نوع تجارت با گسترش اینترنت به سرعت افزایش می‌یابد. امروزه در کشورهای پیشرفته انواع کالاها از اقلام مصرفی مثل مواد غذایی تا اقلام بادوام مثل اتومبیل از طریق اینترنت قابل خرید و فروش است.تجارت الکترونیکیB2C دارای مزایای فراوانی هم از نظر خریداران و هم از نظر فروشندگان می‌باشد.فروشگاه‌های الکترونیکی از دیدگاه خریداران دارای ویژگی‌ها و مزایای زیر می‌باشد:

• کاتالوگ و مشخصات کالا به سهولت قابل دسترسی است.
• کالا و خدمات، توسط بقیه خریداران قابل ارزیابی می‌باشد و مشتری می‌تواند از نظرات بقیه افراد استفاده نماید.
• خرید از فروشگاه به طور ۲۴ ساعته امکان‌پذیر است.
• بعضی از محصولات مثل نرم‌افزارها یا کتاب‌ها و نشریات الکترونیکی و فیلم را همزمان با خرید دریافت نماید.
• خرید از این فروشگاه‌ها ارزان‌تر است.
• فشارهای روانی هنگام خرید وجود ندارد.
• مقایسه انواع کالاها در انواع فروشگاه‌ها به راحتی امکان‌پذیر است.
• خریدار به راحتی می‌تواند مناسب‌ترین قیمت را انتخاب نماید.
• خریدار پس از انتخاب کالا و پرداخت مبلغ و هزینه‌های آن سریعاً کالا را در منزل دریافت نماید.
• بعد از دریافت، اگر کالا دارای مشکل باشد می‌تواند آن را مرجوع نماید.
• در مدل B2C، وب‌سایت کسب و کار مکانی است که در آن تمام معاملات بین سازمان تجاری و مشتری به‌طور مستقیم اتفاق می‌افتد.

حجم کلی معاملات درB2Bبسیار بیشتر از حجم معاملات درB2Cاست زیرا در زنجیره تولیدیک محصول، بسیاری معاملاتB2Bدر مواد اولیه و اجزاء تولید شکل می‌گیرد و این درحالی است که تنها یک معاملهB2Cمخصوص فروش محصول به مصرف کننده نهایی شکل گرفته است. برای مثال در یک کارخانه تولید خودرو بسیاری معاملاتB2Bبا حجم بالا شامل خرید شیشه، تایر و یا حتی مواد اولیه تولید تایر شکل گرفته و این درحالی است که معامله نهایی که فروش یک خودرو است به عنوان معاملهB2Cصورت می‌گیرد.

بیشتر کالاهای مورد معامله درB2Bتوسط شرکت‌هایی خریداری می‌شود که در کارخانه خود به دنبال تولید محصول یا خدمات هستند. این کالای خریداری شده با ترکیب با کالاهای دیگر و ایجاد ارزش افزوده به محصولی دیگر و قابل عرضه در معاملاتB2Bتبدیل می‌شود و این زنجیره تا فروش به عرضه‌کنندگان عمده محصول نهایی به عنوان یک فرایندB2Bشناخته می‌شود. این فرایند با فروش محصول نهایی به مصرف کننده نهایی با یک معاملهB2Cپایان می‌یابد.

البته برخی معاملاتB2Cدر برخی موارد به یک معاملهB2Bتبدیل می‌شوند. فروش یک محصول نهایی به خریدار عمده که خود مصرف کننده کالا نیز هست می‌تواند به سبب حجم خریدیک معاملهB2Bشناخته شود به عنوان مثال خرید ملزومات اداری برای شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ یا خریدهتل‌ها در برخی موارد یک معاملهB2Bمی‌باشد.در واقع تفاوت اصلی بینB2Bو‌B2Cاین است که چه کسی مشتری کالا یا خدمات است و معامله تجاری در چه حجمی صورت می‌پذیرد.

مزایای معاملات B2X:

مزایای بستر معاملات B2X عبارتند از:

1. جذب شرکت‌های تولیدکننده و فراهم کردن امکاناتی برای معاملات بعدی زنجیره عرضه آن‌ها
2. جذب معاملات خرد بعد از عرضه‌های عمده به سمت بورس
3. کاهش شدید هزینه‌های معاملاتی در زنجیره عرضه
4. مزایای مالیاتی در نظر گرفته‌شده برای این بازارها در قوانین

مدل B2X پیشنهادی با توجه به اظهار نظر فعالان و متخصصان این حوزه

از دید صاحب نظران، معاملات B2Xمی­تواند مکمل زنجیره دسترسی مشتریان به بازار خرده فروشی باشد و با ایجاد دسترسی کل مشتریان از سراسر کشور، در واقع منتج به امکان فروش بهتر خواهند شد. این سیستم در راستای احترام به فعالان واقعی بازار و ایجاد ارزش افزوده برای آن­ها خواهد بود و منجر به اتصال در این ساختار می شود و بازرگان که می ­تواند مصرف کننده نهایی یا واسطه باشد، خرید خود را از بازار معاملات کالای فیزیکی بورس کالا انجام می ­دهد و محصول خریداری شده بنا به توافق بین بورس و تولیدکننده در انبار بورس یا انبار تولیدکننده یا بازرگان تحت نظارت بورس نگهداری می ­شود. محصول خریداری شده توسط بازرگان در سامانهB2X عرضه و به دست مصرف کننده نهایی که می ­تواند حقیقی و یا حقوقی باشد می­ رسد. احراز هویت مشتریان حقیقی از طریق کد ملی و احراز هویت مشتریان حقوقی بر اساس شناسه ملی در سیستم B2X خواهد بود. در صورت خرید محصول از سامانه B2X و تأیید دریافت محصول توسط مصرف کننده نهایی، وجه کالای خریداری شده توسط بورس به حساب بازرگان واسطه واریز می­شود.عمده مزیت این معاملات کاهش هزینه‌های تحمیل‌شده به مصرف‌کننده نهایی کالا و درنتیجه بهبود بازار فولاد است؛ البته تأیید سازمان بورس برای ایجاد تسهیلاتی در راستای راه‌اندازی این نوع معاملات، و تصویب مقررات و دستورالعمل خاص این بازار از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.